ਮਾਨਸ ਝੀਲ
| ਮਾਨਸ ਝੀਲ | |
|---|---|
 ਮਾਨਸ ਝੀਲ (ਕੇਂਦਰ) ਅਤੇ ਐਲਿਕ ਝੀਲ (ਉੱਪਰ) ਦੀ ਇੱਕ ਲੈਂਡਸੈਟ ਤਸਵੀਰ | |
| ਸਥਿਤੀ | ਹੋਬੋਕਸਰ ਮੰਗੋਲ ਆਟੋਨੋਮਸ ਕਾਉਂਟੀ, ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ |
| ਗੁਣਕ | 45°48′00″N 85°56′00″E / 45.80000°N 85.93333°E |
| Type | ਲੂਣ ਝੀਲ |
| Primary inflows | Manas River |
ਮਾਨਸ ਝੀਲ ( simplified Chinese: 玛纳斯湖; traditional Chinese: 瑪納斯湖; pinyin: Mǎnàsī hú ) ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਉਈਗਰ ਆਟੋਨੋਮਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੂਣ ਝੀਲ ਹੈ। ਇਹ ਡਜ਼ੰਗੇਰੀਅਨ ਬੇਸਿਨ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ, ਗੁਰਬੰਤੁੰਗਗਟ ਮਾਰੂਥਲ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਝੀਲ ਹੋਬੋਕਸਰ ਮੰਗੋਲ ਆਟੋਨੋਮਸ ਕਾਉਂਟੀ ਵਿੱਚ ਹੈ; ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬਸਤੀ ਕਰਾਮੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਉਰਹੋ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈ, ਲਗਭਗ 40 kilometres (25 mi) ਝੀਲ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵੱਲ।
ਮਾਨਸ ਝੀਲ ਨੂੰ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਯਿਹਾਕੇ ਝੀਲ ( Chinese: 伊赫哈克湖; pinyin: Yīhèhākè hú ) ।[1]
ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਮਾਨਸ ਝੀਲ ਨੂੰ ਤਿਆਨ ਸ਼ਾਨ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ ਵਹਿਣ ਵਾਲੀ ਮਾਨਸ ਨਦੀ ਦਾ ਅੰਤਮ ਬਿੰਦੂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨਦੀ ਦਾ ਬੈੱਡ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੁੱਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਝੀਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ।
ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਚੀਨੀ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਖੋਜ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅੱਜ ਦੀ ਮਾਨਸ ਝੀਲ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲਾ ਖੇਤਰ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਝੀਲ, ਪੁਰਾਣੀ ਮਾਨਸ ਝੀਲ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਡਜ਼ੰਗੇਰੀਅਨ ਬੇਸਿਨ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲਦੀ ਸੀ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਣੀ ਮਾਨਸ ਝੀਲ ਅਰਲੀ ਪਲੇਸਟੋਸੀਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਸੀ ਅਤੇ ਅਰਲੀ ਕੁਆਟਰਨਰੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਮੱਧ ਚਤੁਰਭੁਜ ਵਿੱਚ ਟੈਕਟੋਨਿਕ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਦੀਆਂ ਜੋ ਪੁਰਾਣੀ ਮਾਨਸ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਵਹਿੰਦੀਆਂ ਸਨ, ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਵਹਿਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਇਰਟੀਸ਼ ਹੁਣ ਆਰਕਟਿਕ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵੱਲ ਵਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਲੁੰਗੁਰ ਨਦੀ ਉਲੁੰਗੂਰ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਮਕੀਆਓ ਨਦੀ, ਮਾਨਸ ਝੀਲ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਤੱਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦੀ।[1]
ਪੁਰਾਣੇ ਐਲੂਵੀਅਲ ਪੱਖਿਆਂ ਅਤੇ ਲੇਕਸਟ੍ਰੀਨ ਟੈਰੇਸ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਣੀ ਮਾਨਸ ਝੀਲ ਦਾ ਪੱਧਰ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਤਲ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 280 ਮੀਟਰ ਉੱਪਰ ਸੀ।[1]
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੁਰਾਣੀ ਮਾਨਸ ਝੀਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜਲ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ, ਇਸਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਲੇਟ ਕੁਆਰਟਰਨਰੀ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਇਹ ਕਈ ਝੀਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸ ਝੀਲ, ਆਈਲਿਕ ਝੀਲ (ਜੋ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਬੈਯਾਂਗ ਨਦੀ ਦਾ ਅੰਤ ਬਿੰਦੂ ਹੈ), ਅਤੇ ਐਲਨ ਨੂਰ ਹਨ।[1]
20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਨਕਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅੱਜ ਦੀ ਮਾਨਸ ਝੀਲ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਝੀਲ ਐਲਨ ਨੂਰ ( Chinese: 阿雅尔诺尔; pinyin: Āyǎ'ěr Nuò'ěr ਸੀ। , ਜਾਂ ( Chinese: 艾兰诺尔; pinyin: Àilán Nuò'ěr , [2] ਅੱਜ ਦੀ ਮਾਨਸ ਝੀਲ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਇਹ ਉਹ ਝੀਲ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸ ਨਦੀ ਵਗਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ (18ਵੀਂ-19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ) ਐਲਨ ਨੂਰ ਨੂੰ ਮਾਨਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੁਟੂਬੀ ਨਦੀ (呼图壁河) ਅਤੇ ਸੰਤੂਨ ਨਦੀ (三屯河) ਦੇ ਪਾਣੀ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਦੋ ਨਦੀਆਂ ਤਿਆਨ ਸ਼ਾਨ ਤੋਂ ਹੁਟੂਬੀ ਅਤੇ ਚਾਂਗਜੀ ਕਾਉਂਟੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਡਜ਼ੰਗੇਰੀਅਨ ਬੇਸਿਨ ਵਿੱਚ ਵਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ; ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ, ਉਹ ਮਾਨਸ ਝੀਲ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਐਲਨ ਨੂਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਭਾਵੇਂ ਮਾਨਸ ਨਦੀ ਐਲਨ ਨੂਰ ਵਿੱਚ ਵਗਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਮਾਨਸ ਝੀਲ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਝੀਲ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ; ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਝੰਗੇਰੀਅਨ ਬੇਸਿਨ [1] (ਭਾਵ, ਸੌਰ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ) ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਕਿਨਾਰੇ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਧਾਰਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖੁਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ; ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਢੁਕਵੇਂ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਪੁਰਾਣੇ ਐਲੂਵੀਅਲ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। [1]
ਹਾਲੀਆ ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
1950 ਅਤੇ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਮਾਨਸ ਨਦੀ ( ਸ਼ੀਹੇਜ਼ੀ / ਮਾਨਸ ਕਾਉਂਟੀ ਖੇਤਰ, ਉਹ ਖੇਤਰ ਜਿੱਥੇ ਨਦੀ ਤਿਆਨ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਛੱਡਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਝੰਗੇਰੀਅਨ ਬੇਸਿਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ) ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਅਤੇ ਮੱਧ ਤੱਕ ਸਿੰਚਾਈ ਵਾਲੀ ਖੇਤੀ ਦਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਮਾਨਸ ਨਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ 1962 ਤੱਕ ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆ ਗਿਆ ਸੀ; ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ 1.36 cubic kilometres (0.33 cu mi) ਤੱਕ ਵਰਤਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਪਾਣੀ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਵੱਲ ਮਾਨਸ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਪਾਣੀ ਵਹਿ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਮਾਨਸ ਝੀਲ ਤੱਕ ਵੀ ਘੱਟ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ, ਐਲਨ ਨੂਰ, ਜਿਸਦੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਤਹ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ 238 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ (92 ਵਰਗ ਮੀਲ) ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੀ, 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁੱਕ ਗਈ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਹ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤਲ ਤੋਂ 261-263 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ, ਖਾਰੀ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਇੱਕ ਨੰਗਾ ਮੈਦਾਨ ਹੈ।
ਨੋਟਸ[ਸੋਧੋ]
[3] [4] [5]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 Yao, Yonghui; Li, Huiguo (2010), "Tectonic geomorphological characteristics for evolution of the Manas Lake", Journal of Arid Land, vol. 2, no. 3, pp. 167–173
- ↑ Zhang, Li (张莉); Li, Youli (李有利) (2004), "近300年来新疆玛纳斯湖变迁研究 (On the changes of Manas Lake in the past 300 years)", 中国历史地理论丛 - Collections of Essays on Chinese Historical Geography, vol. 19, no. 4, pp. 127–142 (English abstract on p. 160)
- ↑ Yao & Li 2010
- ↑ PetroChina Xinjiang Oilfield Emission Reduction and Afforestation Project, p.5
- ↑ Weiming Cheng, Chenghu Zhou, Jianxin Li, Research on evolution of Manas Lakes in Xinjiang over last 50 years. (2005).