ਲਾਰਜ ਹੈਡਰਾਨ ਕੋਲਾਈਡਰ

ਸਰਨ‘(CERN ਯੂਰਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਖੋਜ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਹੈ) ਦੀ ਰਾਹੀਂ ਅਹਿਤਮਾਮ ਕੀਏ ਜਾਣੇ ਵਾਲੇ ਇਸ ਤਜਰਬੇ ਕੇ ਦੌਰਾਨ ਅਨਜੀਨਅਰਜ਼ ਜ਼ਰਾਤ ਕੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਆ ਕੁ ਸਤਾਈਸ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤਵੀਲ ਜ਼ੇਰ ਜ਼ਮੀਨ ਸੁਰੰਗ ਨੁਮਾ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜ਼ਾਰਨੇ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਂਗੇ। ਪਾਂਚ ਅਰਬ ਪਾਊਂਡ ਕੀ ਲਾਗਤ ਸੇ ਤਿਆਰ ਹੁਣੇ ਵਾਲੀ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨਕੁਨ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਇਆ ਜਾਏ ਗਾ ਤਾਕਿ ਕਾਇਨਾਤ ਕੀ ਇਬਤਦਾ ਪਰ ਹੁਣੇ ਵਾਲੇ ਧਮਾਕੇ ਔਰ ਉਸ ਦੇ ਅਰੰਭ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਅਲਾਮਤਾਂ ਨੂੰ ਤਜਰਬੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿਰਜਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਸ ਤਜਰਬੇ ਨਾਲ ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਉਸ ਜੱਗ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਧਮਾਕੇ ਯਾ ਟਕਰਾਅ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ।ਵਿਗਿਆਨੀ ਉਸ ਦੁਰਲੱਭ ਜ਼ੱਰੇ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਹਿੱਗਸ ਬੋਸੋਨ ਹੈ ਤੇ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਅਜੇ ਸਿਧਾਂਤਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੀ ਹੈ।

ਸਰਨ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਕੀ ਹੈ?

ਯੂਰੋਪੀਅਨ ਆਰਗੇਨਾਇਜ਼ੇਸ਼ਨ ਫ਼ਾਰ ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਰੀਸਰਚ ਭਾਵ ‘ਸਰਨ’ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰ੍ਯੋਗ ਸ਼ਾਲਾ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਜਨੇਵਾ ਕੋਲ਼ ਜ਼ਮੀਨ ’ਚ ਕਈ ਫ਼ੁੱਟ ਹੇਠਾਂ ਸਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਗਿਆਨੀ ਰੱਬੀ ਕਣਾਂ ਦੀ ਭਾਲ਼ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਫ਼ਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਕੋਲ਼ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ 300 ਫ਼ੁੱਟ ਹੇਠਾਂ ਵਿਗਿਆਨੀ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਤਜਰਬੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਰਨ ਲੈਬਾਰੇਟਰੀ ਸਾਲ 1954 ’ਚ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਸੰਗਠਨ ਦੇ 20 ਯੂਰੋਪੀਅਨ ਦੇਸ਼ ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਸਰਨ ਨਾਂਅ ਦੀ ਮੱਦ ਇਸ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਲਈ ਹੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ 2,400 ਫ਼ੁਲ ਟਾਈਮ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਹਨ ਅਤੇ 608 ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਅਤੇ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ 113 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 10 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਗਿਆਨੀ ਹੁਣ ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਹੀ 27 ਕਿਲੋ ਮੀਟਰ ¦ਬੀ ਲਾਰਜ ਹੈਂਡਰਨ ਕੋਲਾਈਡਰ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਅਣੂਆਂ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਟੱਕਰ ਕਰਵਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ਼ ਘੁਮਾਉਣ ਵਾਲ਼ੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨਕ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿਗਸ ਬੋਸੌਨ ਦੇ ਕਣ 13.7 ਖਰਬ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਬਿਗ ਬੈਂਗ ਭਾਵ ਮਹਾਂ ਧਮਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਅਤੇ ਇਸ ਮਹਾਂ ਧਮਾਕੇ ਕਾਰਨ ਸਮੁੱਚਾ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਅਇਆ। ਵੱਡੀ ਮਸ਼ੀਨ ਰਾਹੀਂ ਠੀਕ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਗ ਬੈਂਗ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜੋ ਖਰਬਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਬਿਗ ਬੈਂਗ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਹਾਲਤ

cern ਦੀ ਹੈਡ੍ਰਾਨ ਕੋਲਾਈਡਰ ਸੁਰੰਗ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਦੋਂ ਤਿਆਰ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ

ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਡਾਕਟਰ ਸਟੀਵ ਮਾਇਰਜ਼ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬਿਗ ਬੈਂਗ ਕੇ ਫ਼ੌਰਨ ਬਾਅਦ ਕੇ ਲਮਹਾਤ ਪੈਦਾ ਕਰਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਬਣਾਈ ਗਈ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਬਨਾਂਦੇ ਹੋਏ ਜੋ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਇਨ੍ਹੀਂ ਸਹੀ ਕਰਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਕੋਲਾਈਡਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਜਾਏ ਗਾ। ਇਸ ਗ਼ਲਤੀ ਕੀ ਵਜ੍ਹਾ ਸੇ ਮਸ਼ੀਨ ਕੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੇ ਕਾਮ ਕਰਨੇ ਮੈਂ ਦੋ ਸਾਲ ਕੀ ਦੇਰੀ ਹੋਗੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ 2008 ਵਿੱਚ ਉਸ ਮਸ਼ੀਨ ਮੈਂ ਨੁਕਸ ਕੀ ਵਜ੍ਹਾ ਸੇ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਚੌਦਾ ਮਹੀਨੋਂ ਕੇ ਲੀਏ ਰੋਕ ਦੀਆ ਗਿਆ ਥਾ। ਅਬ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ 2011 ਮੈਂ ਬੰਦ ਕਿਆ ਜਾਏ ਗਾ। ਸਰਨ‘ ਕੇ ਜ਼ੇਰ ਅਹਿਤਮਾਮ ਕੀਏ ਜਾਣੇ ਵਾਲੇ ਇਸ ਤਜਰਬੇ ਕੇ ਦੌਰਾਨ ਅਨਜੀਨਅਰਜ਼ ਜ਼ਰਾਤ ਕੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਆ ਕੁ ਸਤਾਈਸ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤਵੀਲ ਜ਼ੇਰ ਜ਼ਮੀਨ ਸੁਰੰਗ ਨੁਮਾ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜ਼ਾਰਨੇ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਂਗੇ। ਪਾਂਚ ਅਰਬ ਪਾਊਂਡ ਕੀ ਲਾਗਤ ਸੇ ਤਿਆਰ ਹੁਣੇ ਵਾਲੀ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨਕੁਨ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਇਆ ਜਾਏ ਗਾ ਤਾਕਿ ਕਾਇਨਾਤ ਕੀ ਇਬਤਦਾ ਪਰ ਹੁਣੇ ਵਾਲੇ ਧਮਾਕੇ ਔਰ ਉਸ ਦੇ ਅਰੰਭ ਹੋਣ ਦਿਆਂ ਅਲਾਮਤਾਂ ਨੂੰ ਤਜਰਬੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿਰਜਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਤਜਰਬੇ ਕੇ ਲੀਏ ਸੁਰੰਗ ਮੈਂ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਸਿਲੰਡਰ ਕੀ ਸ਼ਕਲ ਕੇ ਮਕਨਾਤੀਸੋਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਨਾਲ ਰਖਿਆ ਗਿਆ ਹੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਮਿਕਨਾਤੀਸੀ ਸਲਨਡਰੋਂ ਨਾਲ ਪਰੋਟੋਨ ਜ਼ਰਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲਕੀਰ ਪੈਦਾ ਹੋਗੀ ਜੋ ਸਤਾਈਸ ਕਿਲੋ ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਦਾਇਰੇ ਕੀ ਸ਼ਕਲ ਮੈਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੁਰੰਗ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮੇਗੀ। ਸੁਰੰਗ ਮੈਂ ਪਰੋਟੁਨ ਜ਼ਰਾਤ ਕੇ ਟਕਰਾਨੇ ਸੇ ਦੋ ਲਕੀਰੇਂ ਪੈਦਾ ਹੂੰਗੀ ਜਿਨ੍ਹੀਂ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਕੇ ਅੰਦਰ ਰੌਸ਼ਨੀ ਕੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਸੇ ਮੁਖ਼ਾਲਿਫ਼ ਸੁਮੱਤ ਨਾਲ ਸਫ਼ਰ ਕਰਾਇਆ ਜਾਏ ਗਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਸੈਕਿੰਡ ਮੈਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲਕੀਰਾਂ ਗਿਆਰਾ ਹਜ਼ਾਰ ਜਿਸਤ ਮੁਕੰਮਲ ਕਰਣਗੀਆਂ। ਸੁਰੰਗ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੁਕੱਰਰ ਜਗਹੋਂ ਪਰ ਜ਼ਰਾਤ ਕੀ ਯੇ ਲਕੀਰੇਂ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਕਾ ਰਾਸਤਾ ਕਾਟੇਂਗੀ ਔਰ ਇਨ ਦੇ ਇਸ ਟਕਰਾਅ ਦਾ ਮੁਤਾਲਿਆ ਕੀਤਾ ਜਾਏ ਗਾ। ਬਿਗ ਬੈਂਗ ਤਹਰਬਾ ਸਫਲ ਹੋਇਆ ਹੈ।

4 ਜੁਲਾਈ 2012 ਦੀ ਸਥਿਤੀ

ਇਸ ਦਿਨ ਇਸ ਤਜਰਬੇ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਹਿੱਗਸ ਬੋਸੋਨ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਕਣ ਦੀ ਖੋਜ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਰੱਬੀ ਕਣ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਖੋਜ ਦਾ ਮਹੱਤਵ

ਰੱਬੀ ਕਣਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਦਾ ਤੁਰੰਤ ਇਹ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ 60 ਸਾਲਾ ਪੁਰਾਣਾ ਇਹ ਸਵਾਲ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਠੋਸ ਮਾਦਾ(mass) ਕਿਵੇਂ ਮਿਲ਼ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਅਣਸੁਲ਼ਝੇ ਸਵਾਲ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੱਬੀ ਕਣਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਚੱਲ ਸਕੇਗਾ ਕਿ ਧਰਤੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਭੜਕਦੇ ਜੁਆਲਾਮੁਖੀ ਨੂੰ ਇੰਨੀ ਊਰਜਾ ਕਿੱਥੋਂ ਮਿਲ਼ਦੀ ਹੈ? ਜੇ ਰੱਬੀ ਕਣ ਮਿਲਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਸਹੀ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਬਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ਼ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਸਟੈਂਡਰਡ ਮਾੱਡਲ ਦੀ ਵੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਤੇ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਧ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਹਰ ਵਸਤੂ ਠੋਸ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਜੇ ਹਿਗਸ ਬੋਸੋਨ ਭਾਵ ਰੱਬੀ ਕਣਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਨਾ ਚਲਦਾ ਤਾਂ ਸਟੈਂਡਰਡ ਮਾੱਡਲ ਫ਼ੇਲ੍ਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਠੋਸ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵੀ ਪਤਾ ਨਾ ਚੱਲ ਸਕਦੇ। ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਇਹ ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਤਦ ਗਣਿਤ ਉੱਤੇ ਵੀ ਸੁਆਲ ਉਠਣ ਲਗਦੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੱਬੀ ਕਣਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ਼ ਭਵਿੱਖ ’ਚ ਇੰਟਰਨੈਟ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਸਕੇਗੀ, ਸੰਚਾਰ ਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬ ਆਵੇਗਾ, ਨੈਨੋ ਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵੱਡੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਉਣਗੀਆਂ, ਮੋਬਾਇਲ ਵਿੱਚ ਸੁਪਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਜੁੱਗ ਆਵੇਗਾ, ਊਰਜਾ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਵਧੇਗਾ ਅਤੇ ਪੁਲਾੜ ਦੇ ਕਈ ਭੇਤ ਖੁੱਲ੍ਹਣਗੇ।