ਸਪੀਨੋਜ਼ਾ
ਬਾਰੂਕ ਸਪਿਨੋਜ਼ਾ | |
|---|---|
 | |
| ਜਨਮ | 24 ਨਵੰਬਰ 1632 ਆਮਸਟਰਡੈਮ, ਡੱਚ ਰੀਪਬਲਿਕ |
| ਮੌਤ | 21 ਫਰਵਰੀ 1677 (ਉਮਰ 44) ਦ ਹੇਗ, ਡੱਚ ਰੀਪਬਲਿਕ |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਡੱਚ |
| ਕਾਲ | 17 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ |
| ਖੇਤਰ | ਪੱਛਮੀ ਫ਼ਿਲਾਸਫੀ |
| ਸਕੂਲ | ਤਰਕਵਾਦ,।ਸਪਿਨੋਜ਼ਵਾਦ ਦਾ ਬਾਨੀ |
ਮੁੱਖ ਰੁਚੀਆਂ | ਤੱਤ-ਮੀਮਾਂਸਾ, ਗਿਆਨ-ਮੀਮਾਂਸਾ |
ਮੁੱਖ ਵਿਚਾਰ | ਪੈਂਥਿਜ਼ਮ, ਨਿਰਧਾਰਣਵਾਦ, ਗੈਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਖੰਡਵਾਦ, ਬੌਧਿਕ ਅਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ / ਚਰਚ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੀ ਵੱਖਰੀ, ਮੂਸਾ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਇਬਰਾਨੀ ਬਾਈਬਲ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਲੇਖਣੀ, ਸਰਕਾਰ ਪਾਵਰ (ਸਮਾਜ-ਸ਼ਾਸਤਰ) ਤੋਂ ਮਿਲੀ, ਨਾ ਕਿ ਸਮਾਜਕ ਸਮਝੌਤਾ |
ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ
| |
ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ
| |
ਬਾਰੂਕ ਸਪਿਨੋਜ਼ਾ (/bəˈruːk spɪˈnoʊzə/; 24 ਨਵੰਬਰ 1632 – 21 ਫਰਵਰੀ 1677, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬੇਨੇਡਿਕਟ ਡੀ ਸਪਿਨੋਜ਼ਾ) ਯਹੂਦੀ ਮੂਲ ਦਾ ਡਚ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਨਾਮ ਬੇਨੇਡਿਕਟ ਡੀ ਸਪਿਨੋਜ਼ਾ ਸੀ। ਉਹ ਉਲੇਖਣੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਲਿਆਕਤ ਵਾਲਾ ਚਿੰਤਕ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਉਪਰੰਤ ਹੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਹਾਲੈਂਡ (ਆਮਸਟਰਡਮ) ਦੇ ਇੱਕ ਯਹੂਦੀ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ 1632 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਬਾਅਦ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਕੈਰੀਅਰ
[ਸੋਧੋ]ਸਪਿਨੋਜ਼ਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਕੀ 21 ਸਾਲ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਵਿਦਵਾਨ ਵਜੋਂ ਲਿਖਣ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ।[2] ਸਪਿਨੋਜ਼ਾ ਇੱਕ "ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਦਾ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ" ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਸੀ।"[3] ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਦੌਰਾਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਕਥਿਤ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਲਈ ਉਸਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਇਆ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ "ਮੰਨਣਾ ਪਿਆ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਸੰਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਦਾ ਸੀ।[3] ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਵਾਦਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਪਿਨੋਜ਼ਾ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਕਹਿਣਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਾੜਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, “ਉਹ ਕਈ ਵਾਰੀ ਮੱਕੜੀਆਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੇਖਦਾ ਅਨੰਦ ਲੈਂਦਾ ਸੀ।[3]