ਸੁਨੀਤਾ ਨਰਾਇਣ
| ਸੁਨੀਤਾ ਨਰਾਇਣ | |
|---|---|
 ਸੁਨੀਤਾ ਨਰਾਇਣ | |
| ਜਨਮ | 1961 |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਭਾਰਤੀ |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਵਾਤਾਵਰਣਵਿਦ |
ਸੁਨੀਤਾ ਨਰਾਇਣ (ਜਨਮ 1961) ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਾਤਾਵਰਨਵਾਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਹਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਪਾਏਦਾਰ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਮਹਾਨ ਸਮਰਥਕ ਹੈ। ਕੁਮਾਰੀ ਸੁਨੀਤਾ ਨਾਰਾਇਣ ਸੰਨ 1982 ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਸਥਿਤ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਕੇਂਦਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ।[1] ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਇਸ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹੈ। ਉਹ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਚਾਰ ਸਮਾਜ (Society for Environmental Communication) ਦੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਡਾਉਨ ਟੂ ਅਰਥ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹਫਤਾਵਰ ਪਤ੍ਰਿਕਾ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਵਾਤਾਵਰਣ-ਕੇਂਦਰਤ ਪਤ੍ਰਿਕਾ ਹੈ।
2016 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਟਾਈਮ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੀ 100 ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[2]
ਸਿੱਖਿਆ[ਸੋਧੋ]
ਨਰਾਇਣ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਪੱਤਰਕਾਰ 1980-83) ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।[3] ਉਸ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਦੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ[4] ਵੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।
ਕੈਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]
ਨਰਾਇਣ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਦਿਆਂ 1982 'ਚ, ਬਾਨੀ ਅਨਿਲ ਅਗਰਵਾਲ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ, ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਇਨਵਾਰਨਮੈਂਟ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। 1985 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਸਟੇਟ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦਾ ਸਹਿ ਸੰਪਾਦਨ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਜੰਗਲਾਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਲਈ, ਉਸ ਨੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। 1989 ਵਿੱਚ, ਨਰਾਇਣ ਅਤੇ ਅਨਿਲ ਅਗਰਵਾਲ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਤੰਤਰ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ 'ਟੂਵਰਡਜ਼ ਗ੍ਰੀਨ ਵਿਲੇਜਜ਼' ਕੀਤਾ ਲਿਖੀ। ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਬਾਰੇ ਲੋਕ ਚੇਤਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਨਰਾਇਣ ਨੇ ਕੇਂਦਰ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵੀ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਟਾਫ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਹਨ। 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹ ਖੋਜਕਰਤਾ ਅਤੇ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਖੋਜ ਦੀਆਂ ਰੁਚੀਆਂ ਵਿਆਪਕ ਹਨ - ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ, ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਵੱਲ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਜੰਗਲ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਰੋਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੋਵਾਂ ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਰਾਇਣ ਨਾਗਰਿਕ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕੌਮੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਭਾਗੀਦਾਰ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਹ ਇਸ ਸਮੇਂ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੀ ਇੰਚਾਰਜ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਖੋਜ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਉਹ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਬੋਰਡਾਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਮੇਟੀਆਂ 'ਤੇ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]
20 ਅਕਤੂਬਰ 2013, ਐਤਵਾਰ ਸਵੇਰੇ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸ ਨੇੜੇ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਉਹ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਸਾਈਕਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਕਾਰ ਨੇ ਟੱਕਰ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਗ੍ਰੀਨ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਘਰ ਤੋਂ ਲੋਧੀ ਗਾਰਡਨ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਕਾਰ ਚਾਲਕ ਨਹੀਂ ਰੁਕਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਹਗੀਰ ਦੁਆਰਾ ਏਮਸ ਹਸਪਤਾਲ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਜ਼ਖਮ ਅਤੇ ਆਰਥੋਪੀਡਿਕ ਦੇ ਸੱਟਾਂ ਲੱਗੀਆਂ ਸਨ।[5]
ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ[ਸੋਧੋ]
ਨਾਰਾਇਣ ਲਿਓਨਾਰਡੋ ਡੀਕੈਪ੍ਰੀਓ ਦੇ ਨਾਲ "ਬਿਫੋਰ ਦ ਫਲੱਡ" (ਹੜ੍ਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ) ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਾਂਨਸੂਨ ਉੱਤੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀਆਂ।[6]
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ[ਸੋਧੋ]
- In 1989 Sunita co-authored the publication Towards Green Villages advocating local participatory democracy as the key to sustainable development.
- In 1991 she co-authored the publication Global Warming in an Unequal World: A case of environmental colonialism[7]
- In 1992 she coauthored Towards a Green World: Should environmental management be built on legal conventions or human rights?
- Since the Kyoto Protocol in 1997, she has worked on a number of articles and papers on issues related to flexibility mechanisms and the need for equity and entitlements in climate negotiations.
- In 2000, she co-edited the publication Green Politics: Global Environmental Negotiations,[8] which looks at the emerging ecological globalisation framework and puts forward an agenda for the South on global negotiations.
- In 1997, pushing the concern for water harvesting, she co-edited the book Dying Wisdom: Rise, Fall and Potential of India's Water Harvesting Systems.[9]
- Since then, she has worked on a number of articles on the policy interventions needed for ecoregeneration of India's rural environment and poverty reduction.
- In 1999, she co-edited the State of India's Environment, The Citizens' Fifth Report
- and in 2001, Making Water Everybody’s Business: the practice and policy of water harvesting.[10]
ਇਨਾਮ[ਸੋਧੋ]
- 2004 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਬਹਿਤਰੀਨ ਮਹਿਲਾ ਮੀਡੀਆਪਰਸਨ ਲਈ ਚਮੇਲੀ ਦੇਵੀ ਜੈਨ ਅਵਾਰਡ
- 2005 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਪਦਮਾ ਸ਼੍ਰੀ[11]
- 2005 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਇਨਵਾਰਨਮੈਂਟ ਨੂੰ ਸਟਾਕਹੋਮ ਵਾਟਰ ਪ੍ਰਾਈਜ਼ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
- ਉਸ ਨੂੰ 2009 ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ "ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਸਾਇੰਸ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਡਾਕਟਰ" ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[12]
- ਚੇਨਈ, ਸ੍ਰੀ ਰਾਜਾ-ਲਕਸ਼ਮੀ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਾਲ 2009 ਲਈ ਰਾਜਾ-ਲਕਸ਼ਮੀ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
- 2016 ਵਿਚ ਨਰਾਇਣ ਦਾ ਨਾਮ ਟਾਈਮ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੀ 00 ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ 'ਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[2]
- ਨਰਾਇਣ ਨੂੰ 2016 ਵਿੱਚ ਆਈਏਐਮਸੀਆਰ ਕਲਾਈਮੇਟ ਚੇਂਜ ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ਰਿਸਰਚ ਇਨ ਐਕਸ਼ਨ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।
- ਐਡੀਨਬਰਗ ਮੈਡਲ (2020)
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Narain, Sunita (March 28, 2017). "'Why I don't advocate vegetarianism': Indian environmentalist Sunita Narain explains her position". Scroll.in.
- ↑ 2.0 2.1 Time 100 Most Influential People: Sunita Narain, Time Magazine, April 2016
- ↑ https://gulfnews.com/lifestyle/sunita-narain-vs-the-state--1.440624
- ↑ https://www.cseindia.org/sunita-narain-curriculum-vitae-cv-247
- ↑ Reporter, Staff (21 October 2013). "Environmentalist Sunita Narain injured in a road accident". The Hindu. Retrieved 24 December 2018 – via www.thehindu.com.
- ↑ Thekkethil, Dileep (1 November 2016). "Sunita Narain features in documentary 'Before the Flood' co-produced by Leonardo DiCaprio". The American Bazaar. Retrieved 24 December 2018.
- ↑ Anil Agarwal, Sunita Narain (31 December 1990). "Global Warming in an Unequal World: A case of environmental colonialism". India Environment Portal. Centre for Science and Environment. Retrieved 25 December 2018.
- ↑ Green Politics: Global Environmental Negotiations, Anil; Sunita Narain, Anju Sharma, Centre for Science and Environment (1999)
- ↑ Dying Wisdom: Rise, Fall and Potential of India's Traditional Water Harvesting Systems, (State of India's Environment, Volume 4), Anil Agarwal, Sunita Narain, Centre for Science and Environment (1997)
- ↑ Cited in The No-Nonsense Guido International Development, Maggie Black, New Internationalist (1 October 2007)
- ↑ Sunitaji's Bio Data Archived 7 January 2008 at the Wayback Machine.
- ↑ Honoris Cause Archived 8 August 2011 at the Wayback Machine.