ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ

ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਯਾਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਯਾਮ ਹੈ - ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ।

11ਵੀਂ ਅਤੇ 12ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਆਯਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਦਿਸ਼ਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਲਲਿਤ ਕਿਸ਼ੋਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਯੂਨਾਨੀ ਪਾਇਥਾਗਾਰਸ ਦੇ ਗਰਾਮ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਫਾਰਸੀ ਗਰਾਮ ਦੇ ਸਮਾਨ ਆਧੁਨਿਕ ਬਿਲਾਵਲ ਠਾਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਮੰਨੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪੂਰਵ ਕਾਫ਼ੀ ਠਾਟ ਸ਼ੁੱਧ ਮੇਲ ਸੀ। ਪਰ ਸ਼ੁੱਧ ਮੇਲ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਅਰਬੀ - ਫਾਰਸੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਕੋਈ ਦੂਜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਮੁਸਲਮਾਨ ਗਾਇਕਾਂ ਅਤੇ ਨਾਇਕਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਿਆ।