ਹਿੰਦੂ ਮੇਲਾ
ਹਿੰਦੂ ਮੇਲਾ 1867 ਵਿੱਚ ਕਲਕੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤਿਉਹਾਰ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਦਰਾਮਦ ਕੀਤੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਬਣੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰ ਵਾਸੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਕੁਸ਼ਤੀ, ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਪਾਠ ਅਤੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।[1] ਇਹ ਮੇਲਾ 1880 ਤੱਕ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਿਲਦਾ ਰਿਹਾ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ।[2]
ਸਥਾਪਨਾ[ਸੋਧੋ]
1867 ਵਿੱਚ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਪੇਪਰ ਨੇ ਰਾਜਨਾਰਾਇਣ ਬਾਸੂ ਦੁਆਰਾ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਾਸਪੈਕਟਸ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਕਿਤਾਬਚੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਨਬਾਗੋਪਾਲ ਮਿੱਤਰਾ ਨੇ 1867 ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਮੇਲਾ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।[3] ਇਸ ਮੇਲੇ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਚੈਤਰ ਮੇਲੇ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[4] ਮੇਲੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨੂੰ ਜੋਰਾਸ਼ਾਕੋ ਦੇ ਟੈਗੋਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੁਆਰਾ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਟੈਗੋਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੁਣਾਈਆਂ ਅਤੇ ਗੀਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ।[1]
ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲ[ਸੋਧੋ]
ਸਤੇਂਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਹਿੰਦੂ ਮੇਲੇ ਨਾਲ ਡੂੰਘੇ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਹ ਅਪ੍ਰੈਲ 1867 ਵਿਚ ਹੋਏ ਹਿੰਦੂ ਮੇਲੇ ਦੇ ਸਥਾਪਨਾ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਦੂਜੇ ਸੈਸ਼ਨ ਲਈ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਗੀਤ " ਮੀਲ ਸਭੇ ਭਾਰਤ ਸੰਤਨ, ਏਕਤਾ ਗਹੋ ਗਾਓ " (ਏਕਤਾ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਬੱਚੇ, ਇੱਕਜੁਟ ਹੋ ਕੇ ਗਾਓ) ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ।[5]
ਮੇਲੇ ਦੇ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਇਹ ਇੱਥੇ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼-ਵਿਰੋਧੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਜਿਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ। ਮੇਲੇ ਦੀ ਦਸਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ 'ਤੇ, ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਨੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਨਵ-ਨਿਯੁਕਤ ਵਾਇਸਰਾਏ ਲਾਰਡ ਲਿਟਨ ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਇਕ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਦਰਬਾਰ ਆਯੋਜਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਫੈਸਲੇ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਸੁਣਾਈ ਜਿੱਥੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਨੂੰ " ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਹਾਰਾਣੀ " ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿਚ ਕਾਲ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। . ਇਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ 'ਤੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਉਸਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।[1]
ਹਿੰਦੂ ਮੇਲੇ ਦੇ ਕਈ ਆਯੋਜਕਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਗੁਪਤ ਸੁਸਾਇਟੀ, ਸੰਜੀਵਨੀ ਸਭਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਮਾਚਿਸ ਦੀਆਂ ਸਟਿਕਾਂ ਅਤੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਲੂਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬੁਣੇ ਹੋਏ ਕੱਪੜੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ।[1]
ਹਿੰਦੂ ਮੇਲੇ ਨੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਸਰੀਰਕ ਖੇਡਾਂ ਲਈ ਵੀ ਕਾਫੀ ਐਕਸਪੋਜਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਮੇਲੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨਾਮਵਰ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅਗਲੇ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਦੇਸੀ ਸਰੀਰਕ ਖੇਡਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ <i id="mwPA">ਲਾਠੀ</i> -ਖੇਡ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ਤੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਰਵਾਏ ਗਏ। 1874 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਮੇਲੇ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਸੈਸ਼ਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ-ਪੋਜ਼ਿੰਗ ਸ਼ੋਅ ਦੀਆਂ ਟਿਕਟਾਂ 50 ਪੈਸੇ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਵਿਕੀਆਂ। ਇਸ ਐਕਸਪੋਜਰ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਕੂਲਾਂ ਨੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤੀ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਸਿਲੇਬਸ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[6]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Hogan, Patrick Colm; Pandit, Lalita (2003). Rabindranath Tagore: Universality and Tradition (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Fairleigh Dickinson Univ Press. p. 30. ISBN 9780838639801.
- ↑ Sen, Sailendra Nath (2010). An Advanced History of Modern India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Macmillan India. p. 235. ISBN 9780230328853.
- ↑ Datta, Amaresh (1988). Encyclopaedia of Indian Literature: Devraj to Jyoti. Sahitya Akademi. p. 1578. ISBN 978-81-260-1194-0.
- ↑ Gupta, Swarupa (2009). Notions of Nationhood in Bengal: Perspectives on Samaj, C. 1867-1905 (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). BRILL. p. 52. ISBN 9789004176140.
- ↑ Bandopadhyay, Hiranmay, Thakurbarir Katha, pp. 98–104, Sishu Sahitya Sansad (in Bengali).
- ↑ Raha, Bipasha; Chattopadhyay, Subhayu (2017-12-22). Mapping the Path to Maturity: A Connected History of Bengal and the North-East (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Routledge. p. 99. ISBN 9781351034128.
ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਨਾ[ਸੋਧੋ]
- Islam, Sirajul (2003). Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Asiatic Society of Bangladesh. p. 85. ISBN 9789843205803.
- "Facets of Hinduism in the Cultural-Nationalist Programme of the Hindu Mela". The Oxford Centre for Hindu Studies (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2012-10-01. Archived from the original on 2019-11-11. Retrieved 2019-11-11.