ਬਿਹਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ

Bihari
Bihari
ਭੂਗੋਲਿਕ; ਵੰਡ	India and Nepal
ਭਾਸ਼ਾਈ ਵਰਗੀਕਰਨ	ਹਿੰਦ-ਯੂਰਪੀ Indo-Iranian Indo-Aryan Eastern Bihari; ; ; ;
Subdivisions	Bhojpuri; Bote-Darai; Danwar; Kumhali language; Magahi; Maithili; Sadanic; Tharuic;
ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-1	bh (deprecated)
ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-2 / 5	bih
Glottolog	biha1245

ਬਿਹਾਰੀ ਇੰਡੋ-ਆਰੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਹੈ।^[1]^[2] ਬਿਹਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਬਿਹਾਰ, ਝਾਰਖੰਡ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।^[3]^[4] ਬਿਹਾਰੀ ਸਮੂਹ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਭੋਜਪੁਰੀ, ਮਾਘੀ ਅਤੇ ਮੈਥਿਲੀ ਹਨ।

ਇਹਨਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਮੈਥਿਲੀ ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ 2003 (2004 ਵਿੱਚ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ) ਦੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ 92ਵੀਂ ਸੋਧ ਦੁਆਰਾ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।^[5] ਮੈਥਿਲੀ ਅਤੇ ਭੋਜਪੁਰੀ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਮਾਨਤਾ ਹੈ।^[6] ਭੋਜਪੁਰੀ ਫਿਜੀ ਵਿੱਚ ਫਿਜੀ ਬਾਤ ਵਜੋਂ ਵੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ 8ਵੀਂ ਸ਼ਡਿਊਲ ਵਿੱਚ ਭੋਜਪੁਰੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ, ਹਿੰਦੀ ਵਿਦਿਅਕ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ।^[7] 1961 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੇਬਲ ਦੇ ਤਹਿਤ ਲੀਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਜਿਹੀ ਰਾਜ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।^[8] ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਿਹਾਰ ਰਾਜ ਭਾਸ਼ਾ ਐਕਟ, 1950 ਦੁਆਰਾ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਇਕਮਾਤਰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[9] 1981 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਉਰਦੂ ਨੂੰ ਦੂਜੀ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਬਿਹਾਰ ਦੀ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਉਜਾੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।^[10]

ਬੁਲਾਰੇ

ਬਿਹਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸਯੋਗ ਸਰੋਤਾਂ ਕਾਰਨ ਦੱਸਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉਹੀ ਹੈ ਜੋ ਉਹ ਰਸਮੀ ਸੰਦਰਭਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਣਜਾਣਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸਨੂੰ ਢੁਕਵਾਂ ਜਵਾਬ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਪੜ੍ਹੀ-ਲਿਖੀ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਆਬਾਦੀ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਆਮ ਨਾਮ ਵਜੋਂ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।^[11]

ਵਰਗੀਕਰਨ

ਬਿਹਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਚਾਰ ਭਾਸ਼ਾਈ ਉਪ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ:

ਬਿਹਾਰੀ
- ਭੋਜਪੁਰੀ
  - ਨਾਗਪੁਰੀ ਭੋਜਪੁਰੀ
  - ਥਰੂ ਭੋਜਪੁਰੀ
  - ਮੌਰੀਸ਼ੀਅਨ ਭੋਜਪੁਰੀ
  - ਕੈਰੇਬੀਅਨ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ
  - ਫਿਜੀ ਬਾਤ
  - ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਭੋਜਪੁਰੀ (ਨੈਤਾਲੀ)
- ਮਾਗਹੀ
- ਮੈਥਿਲੀ
  - ਬੇਗੂਸ਼ੋਰੈਯਾ ਮੈਥਿਲੀ
  - ਬਾਜਿਕਾ (ਪੱਛਮੀ ਮੈਥਿਲੀ)
  - ਅੰਗਿਕਾ (ਦੱਖਣੀ ਮੈਥਿਲੀ)
  - ਸਟੈਂਡਰਡ ਮੈਥਿਲੀ (ਕੇਂਦਰੀ ਮੈਥਿਲੀ)
  - ਪੂਰਬੀ ਮੈਥਿਲੀ
  - ਥੇਥੀ
  - ਜੋਲਾਹਾ
  - ਕਿਸਨ
- ਖੋਰਥਾ
- ਸਦਾਨਿਕ
  - ਨਾਗਪੁਰੀ (ਸਦਰੀ)
  - ਕੁਰਮਾਲੀ
  - ਪੰਚਪਰਗਨੀਆ
- ਥਰੂਇਕ
  - ਚਿਤਵਨਿਆ ਥਾਰੁ॥
  - ਡੰਗੌੜਾ ਥਾਰੂ
  - ਸੋਨਹਾ
  - ਕਠੋਰੀਆ ਥਾਰੁ॥
  - ਕੋਚਿਲਾ ਥਾਰੁ॥
  - ਰਾਣਾ ਥਾਰੂ
  - ਬੁਕਸਾ
  - ਮਾਝੀ
  - ਮੁਸਾਸਾ
- ਗੈਰ-ਵਰਗਿਤ ਬਿਹਾਰੀ
  - ਕੁਮਹਾਲੀ
  - ਕੁਸਵਾਰਿਕ
    - ਦਾਨਵਰ
    - ਬੋਤੇ—ਦਰਾਈ

ਹਵਾਲੇ ਅਤੇ ਨੋਟ

↑ Masica, Colin P. (1991). The Indo-Aryan Languages. Cambridge University Press. pp. 12, 26, 446–462.
↑ Bihari at Ethnologue (23rd ed., 2020).
↑ Yadava, Y. P. (2013). Linguistic context and language endangerment in Nepal. Nepalese Linguistics 28: 262–274.
↑ Brass, Paul R. (1974). Language, Religion and Politics in North India. Cambridge University Press.
↑ "The Constitution (Ninety-Second Amendment) Act, 2003". National Portal of India. 7 January 2004. Archived from the original on 12 April 2015. Retrieved 11 April 2015.
↑ Kumayaa, Harshitha (6 September 2018). "Nepal". The Hindu.
↑ Damani, Guarang (2015). "History of Indian Languages". Die-hard Indian. Archived from the original on 13 April 2015. Retrieved 11 April 2015.
↑ Verma, Mahandra K. (2001). "Language Endangerment and Indian languages : An exploration and a critique". Linguistic Structure and Language Dynamics in South Asia. ISBN 9788120817654.
↑ Brass, Paul R. (8 September 1994). The Politics of India Since Independence (Second ed.). Cambridge University Press. p. 183. ISBN 9780521459709. Retrieved 11 April 2015.
↑ Benedikter, Thomas (2009). Language Policy and Linguistic Minorities in India: An Appraisal of the Linguistic Rights of Minorities in India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). LIT Verlag Münster. p. 89. ISBN 978-3-643-10231-7.
↑ Cardona, George; Jain, Dhanesh, eds. (11 September 2003). The Indo-Aryan Languages. Routledge Language Family Series. Routledge. p. 500. ISBN 978-0415772945. ...the number of speakers of Bihari languages are difficult to indicate because of unreliable sources. In the urban region most educated speakers of the language name Hindi as their language because this is what they use in formal contexts and believe it to be the appropriate response because of lack of awareness. The uneducated and the urban population of the region return Hindi as the generic name for their language.

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

[1] Masica, Colin P. (1991). The Indo-Aryan Languages. Cambridge University Press. pp. 12, 26, 446–462.

[2] Bihari at Ethnologue (23rd ed., 2020).

[3] Yadava, Y. P. (2013). Linguistic context and language endangerment in Nepal. Nepalese Linguistics 28: 262–274.

[auto1-4] Brass, Paul R. (1974). Language, Religion and Politics in North India. Cambridge University Press.

[5] "The Constitution (Ninety-Second Amendment) Act, 2003". National Portal of India. 7 January 2004. Archived from the original on 12 April 2015. Retrieved 11 April 2015.

[6] Kumayaa, Harshitha (6 September 2018). "Nepal". The Hindu.

[Damani2015-7] Damani, Guarang (2015). "History of Indian Languages". Die-hard Indian. Archived from the original on 13 April 2015. Retrieved 11 April 2015.

[8] Verma, Mahandra K. (2001). "Language Endangerment and Indian languages : An exploration and a critique". Linguistic Structure and Language Dynamics in South Asia. ISBN 9788120817654.

[9] Brass, Paul R. (8 September 1994). The Politics of India Since Independence (Second ed.). Cambridge University Press. p. 183. ISBN 9780521459709. Retrieved 11 April 2015.

[10] Benedikter, Thomas (2009). Language Policy and Linguistic Minorities in India: An Appraisal of the Linguistic Rights of Minorities in India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). LIT Verlag Münster. p. 89. ISBN 978-3-643-10231-7.

[Cardona2003-11] Cardona, George; Jain, Dhanesh, eds. (11 September 2003). The Indo-Aryan Languages. Routledge Language Family Series. Routledge. p. 500. ISBN 978-0415772945. ...the number of speakers of Bihari languages are difficult to indicate because of unreliable sources. In the urban region most educated speakers of the language name Hindi as their language because this is what they use in formal contexts and believe it to be the appropriate response because of lack of awareness. The uneducated and the urban population of the region return Hindi as the generic name for their language.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]