ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੱਪ
| |
| ਕੋਸਟਾਰੀਕਾ ਵਿਚ ਇਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੰਢੇ ਤੇ ਪੀਲੇ-ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਵਾਲਾ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੱਪ (ਹਾਈਡ੍ਰੋਫਿਸ ਪਲੈਟਰਸ)। |
ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਸੱਪ, ਜਾਂ ਕੋਰਲ ਰੀਫ ਸੱਪ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Sea snakes, ਜਾਂ coral reef snakes), ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਇਲਾਪਿਡ ਸੱਪ, ਹਾਈਡ੍ਰੋਫਿਨੀ, ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜਾਂ ਸਾਰੀ ਜਿੰਦਗੀ ਲਈ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਢਾਲ਼ੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਅਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਲਤੀਕਾਉਡਾ ਜੀਨਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਹਰਕਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਤੱਕ ਗਰਮ ਤੱਟਵਰਤੀ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਸੱਪਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਸਬੰਧਤ ਹਨ।[1]
ਸਾਰੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਸੱਪ ਪੈਡਲ ਜਿਹੀਆਂ ਪੂਛਾਂ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਪਤਲੀਆਂ ਪੂਛਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਈਲ ਵਰਗੀ ਦਿੱਖ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਉਲਟ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਗਿੱਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਬਾਕਾਇਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਵ੍ਹੇਲ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਹ ਸਾਰੇ ਹਵਾ-ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਚਤੁਰਭੂਜਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਲ-ਰਹਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੂਹ ਵਿਚ ਸਭ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਸਭ ਸੱਪਾਂ ਦੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ। ਕਈਆਂ ਕੋਲ ਕੋਮਲ ਸੁਭਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਹੀ ਦੰਦੀ ਵੱਢ ਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਭੜਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕੁਝ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਮਲਾਵਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ, 17 ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੱਪ ਵਜੋਂ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 69 ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ।[2]
ਵੇਰਵਾ
[ਸੋਧੋ]ਬਾਲਗ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੱਪਾਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲੰਬਾਈ ਵਿੱਚ 120 ਤੋਂ 150 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ (3.9 ਅਤੇ 4.9 ਫੁੱਟ) ਤੱਕ ਵਧਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਢੇ, ਹਾਈਡ੍ਰੋਫਿਸ ਸਪਿਰਾਲੀਸ, ਜੋ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 3 ਮੀਟਰ (9.8 ਫੁੱਟ) ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਇਕ ਗੋਲ ਆਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ਛੋਟੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨਾਸਾਂ ਖੁਰਲੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਖੋਪੜੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਇਲਾਪਾਈਡਾਂ ਨਾਲੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁਢਲੇ ਦੰਦ ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਫੈਨਜ਼ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਅਤੇ (ਐਮੀਡੋਸੇਫਲਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲਗਭਗ 18 ਛੋਟੇ ਦੰਦ ਮੈਕਸੀਲਾ ਉੱਪਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੱਪ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਢਾਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖ਼ਾਸੀ ਇਕ ਪੈਡਲ ਵਰਗੀ ਪੂਛ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੈਰਾਕੀ ਯੋਗਤਾ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।[3] ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੀ ਡਿਗਰੀ ਤੱਕ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਪੀਸੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸੰਕੁਚਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਪੇਲੈਗਿਕ ਸਪੀਸੀਜ਼ ਵਿੱਚ। ਇਸ ਨਾਲ ਅਕਸਰ ਵੈਂਟ੍ਰਲ ਸਕੇਲ ਦਾ ਆਕਾਰ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਸਕੇਲ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੈਂਟਰਲ ਸਕੇਲ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਲਗਭਗ ਬੇਵੱਸ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਜੀਵਨ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਛੱਡਣ ਦੀ ਕੋਈ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਾ ਯੋਗਤਾ
[ਸੋਧੋ]ਉਹ ਛੋਟੀ ਮੱਛੀ ਅਤੇ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਜਵਾਨ ਆਕਟੋਪਸ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਵਜੋਂ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਸੱਪ, ਬਾਰਨੈਲ (ਪਲੇਟਲਿਪਸ ਓਪੀਓਫਿਲਾ) ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਮੜੀ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[4] ਵਿਜ਼ਨ, ਚੀਮਰਸੈਪਸ਼ਨ (ਜੀਭ-ਫਲਿਕਿੰਗ), ਅਤੇ ਸੁਣਵਾਈ ਖੇਤਰੀ ਸੱਪਾਂ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਇੰਦਰੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਉਤੇਜਕ ਵਿਗਾੜ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।[5][6]ਮਾੜੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ, ਰਸਾਇਣਕ ਪਤਲਾਪਣ, ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੀਆਂ ਕੰਬਣੀਆਂ ਦੀ ਸੀਮਤ ਪਾਣੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੱਪ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਰੈਟਾਂ ਵਿਚ ਹੋਰ ਸੰਵੇਦਨਾਤਮਕ ਸੰਕੇਤਾਂ ਦੀ ਅਨੁਸਾਰੀ ਘਾਟ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਲੱਖਣ ਸੰਵੇਦਨਾਤਮਕ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।[7]ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਸੱਪ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੱਪ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਰੋਡ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਿਮਓਸ ਐਟ ਅਲ ਜੀਨ ਦੀਆਂ ਰੋਡ-ਸੈੱਲਾਂ ਤੋਂ ਲੱਭੀਆਂ ( ਆਰਐਚ 1 ) ਅਜੇ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।[8]ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਸੱਪਾਂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸ਼ੰਕੂ ਸੰਚਾਰਿਤ ਡੰਡੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਿਵਹਾਰਕ ਨਿਰੀਖਣਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਿਕਾਰ ਅਤੇ ਸਾਥੀ ਦੀ ਚੋਣ ਫੜਨ ਲਈ ਦਰਸ਼ਣ ਦੀ ਸੀਮਤ ਭੂਮਿਕਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਆਵਾਜ਼ (ਅਰਥਾਤ ਵਾਈਬ੍ਰੇਸ਼ਨ) ਅਤੇ ਚੀਮਰਸੈਪਸ਼ਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।[9][10]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Hutchings, Pat (2008). The Great Barrier Reef: Biology, Environment and Management. Csiro Publishing. p. 345. ISBN 9780643099975.
Sea snakes are true reptiles closely related to Australian venomous terrestrial snakes. Indeed, both groups are included in a single subfamily, Hydrophiinae, by most modern herpetologists.
- ↑ Elapidae Archived 2008-10-11 at the Wayback Machine. at the New Reptile Database. Accessed 12 August 2007.
- ↑ Rasmussen, A.R. (2001). "Sea snakes". In Kent E. Carpenter; Volker H. Niem (eds.). The living marine resources of the Western Central Pacific. FAO species identification guide for fishery purposes. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations. pp. 3987–4008. Archived from the original (PDF) on 6 ਫ਼ਰਵਰੀ 2019. Retrieved 7 August 2007.
{{cite book}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Vernberg, F. John (2014). Behavior and Ecology. Elsevier Science. p. 186. ISBN 978-0-323-16269-2.
- ↑ Shine, R.; Phillips, B.; Waye, H.; LeMaster, M.; Mason, R. T. (2003-05-14). "Chemosensory cues allow courting male garter snakes to assess body length and body condition of potential mates". Behavioral Ecology and Sociobiology (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 54 (2): 162–166. doi:10.1007/s00265-003-0620-5. ISSN 0340-5443.
- ↑ Young, Bruce A. (2003-09-01). "Snake bioacoustics: toward a richer understanding of the behavioral ecology of snakes". The Quarterly Review of Biology. 78 (3): 303–325. doi:10.1086/377052. ISSN 0033-5770. PMID 14528622.
- ↑ Sensory Evolution on the Threshold: Adaptations in Secondarily Aquatic Vertebrates (in English) (1 ed.). University of California Press. 2008-02-04. ISBN 9780520252783.
{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ Simões, Bruno F.; Sampaio, Filipa L.; Loew, Ellis R.; Sanders, Kate L.; Fisher, Robert N.; Hart, Nathan S.; Hunt, David M.; Partridge, Julian C.; Gower, David J. (2016-01-27). "Multiple rod–cone and cone–rod photoreceptor transmutations in snakes: evidence from visual opsin gene expression". Proc. R. Soc. B (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 283 (1823): 20152624. doi:10.1098/rspb.2015.2624. ISSN 0962-8452. PMC 4795032. PMID 26817768.
- ↑ Heatwole, H; Cogger, H (1993). Fauna of Australia (PDF). Canberra, Australia: AGPS. p. 16.
- ↑ Heatwole, Harold (1999-01-01). Sea Snakes (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). UNSW Press. ISBN 9780868407760.