ਅਜਰਕ
ਅਜਰਕ ( Sindhi ), ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਜਰਖ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬਲਾਕਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਿੰਧ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ[1] ਅਤੇ ਅਜਰਖਪੁਰ, ਕੱਛ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2] ਇਹ ਸ਼ਾਲਾਂ ਸਟੈਂਪਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਲਾਕ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਪੈਟਰਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਅਜਰਕ ਸਿੰਧੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਏ ਹਨ।[3] ਅਜਰਕ ਪ੍ਰਿੰਟ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗੁਜਰਾਤ ਰਾਜ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੰਧ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਿੰਧ ਘਾਟੀ ਦੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਵੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। [4] ਅਜਰਕ ਸ਼ਾਲ ਦਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰਾਇਕੀ ਸੰਸਕਰਣ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਜਾਰਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਜਾਰਕ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਾਯਾਨ ਰੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਧਾਰਨ ਅਜਰਕ ਲਾਲ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਵ੍ਯੁਤਪਤੀ[ਸੋਧੋ]
ਸਿੰਧੀ ਸ਼ਬਦ ਅਜਰਕ (اجرک) ਫਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਜਰ ਜਾਂ ਅਜਰ (اجر) ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਇੱਟ ਅਤੇ -ਅਕ (ک) ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਛੋਟਾ। ਫਾਰਸੀ ਵਿੱਚ -ਅਕ ਇੱਕ ਪਿਛੇਤਰ ਹੈ ਜੋ ਘਟਦਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਹੇਠਲੀ ਸਿੰਧ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਨੁੱਖੀ ਬਸਤੀਆਂ ਨੇ ਕੱਪੜੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਗੋਸੀਪੀਅਮ ਆਰਬੋਰੀਅਮ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਲੱਭਿਆ ਜਿਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੁੱਖ ਕਪਾਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਤੀ ਕੱਪੜੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਮੋਹਨਜੋ-ਦਾਰੋ ਵਿਖੇ ਖੁਦਾਈ ਕੀਤੀ ਪੁਜਾਰੀ-ਰਾਜੇ ਦੀ ਇੱਕ ਮੂਰਤੀ, ਜੋ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਇੱਕ ਮੋਢੇ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਇੱਕ ਟੁਕੜੇ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਜਰਕ ਵਰਗਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ 'ਤੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਚੱਕਰਾਂ ਨਾਲ ਚਿਪਕਿਆ ਹੋਇਆ ਟ੍ਰੇਫੋਇਲ ਪੈਟਰਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਰੰਗ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਮੇਸੋਪੋਟੇਮੀਆ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਪੁਰਾਣੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਖੁਦਾਈ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਨਮੂਨੇ ਮਿਲੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਟੂਟਨਖਾਮੇਨ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਸੋਫੇ ਉੱਤੇ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਹਾਲੀਆ ਅਜਰਕ ਪ੍ਰਿੰਟਸ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਰੰਗ[ਸੋਧੋ]
ਅਜਰਕ ਕਰਾਫਟ ਉਤਪਾਦ ਕੁਦਰਤੀ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਪੂਰੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਰੰਗ ਅਤੇ ਖਣਿਜ ਰੰਗ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇੰਡੀਗੋ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਰੰਗ ਹੈ।
-
ਅਜਰਕ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਰੰਗ ਦੇ ਉਤਪਾਦ। -
ਅਜਰਕ ਬਲਾਕ ਪ੍ਰਿੰਟ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਰਸਾਇਣਕ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਤੁਲਨਾ।
ਅਜਰਕ ਬਲਾਕ[ਸੋਧੋ]
ਅਜਰਕ ਬਲਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਖਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਪੈਟਰਨ ਅਤੇ ਇਸਲਈ ਫੈਬਰਿਕ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਿੰਦੀਆਂ ਹੈ, ਇਹ ਬਿੰਦੀਆਂ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਘੇਰੇ ਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਬਿੰਦੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੱਥਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉੱਕਰੀ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੋ ਕੰਧਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਖਾਲੀ ਥਾਂ ਨੂੰ ਭਰਨ ਲਈ ਪਿੱਤਲ ਦੇ ਮੇਖਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਪਹਿਲੂ ਕਾਰੀਗਰ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਸਨਮਾਨ[ਸੋਧੋ]
ਸਿੰਧੀ ਅਜਰਕ, ਸਿੰਧੀ ਟੋਪੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[5] ਇਹ ਦੋ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਮਹਿਮਾਨ ਨੂੰ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਨਾਲ ਅਰਾਮਦਾਇਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜਾ, ਇਹ ਮਹਿਮਾਨ ਨੂੰ ਸਿੰਧੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਆਧੁਨਿਕ ਦਿਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ[ਸੋਧੋ]
ਅਜਰਕ ਹੁਣ ਬਲਾਕ ਪ੍ਰਿੰਟ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਭੂਚਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਜਰਕ ਦੀ ਮੰਗ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇਸਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਕਬੀਲੇ ਜਾਤੀ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਕੈਟਵਾਕ ਯੋਗ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ[6] ਇਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਦੇ ਫੰਡਾਂ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਲਾਕ ਪ੍ਰਿੰਟ ਵਿੱਚ ਨਵੀਨਤਾ 'ਤੇ. ਨਵੇਂ ਬਲਾਕਾਂ, ਤਕਨੀਕਾਂ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਰੰਗ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ[7]
ਅਜਰਕ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹਿੰਗਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਸ਼ਨ ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸਸਤੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਵਧਣ ਨਾਲ, ਅਜਰਕ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਕ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Ajrak: A symbol of Sindhi culture and tradition". Arab News (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2013-12-04. Retrieved 2021-05-09.
- ↑ "P. Krishna Gopinath on the Kutchi village where Ajrakh fabric is made - The Hindu".
- ↑ Bilgrami, Noorjehan (March 20, 2009). Sindh Jo Ajrak. Department of Culture and Tourism, Government of Sindh,1990. p. 177. ISBN 9789698100001. Retrieved 28 August 2015.
- ↑ "Unearth the History of Ajrak Printing". Strand of Silk.[permanent dead link]
- ↑ "Topi and Ajrak: improving people's lot - Newspaper - DAWN.COM". Topi and Ajrak: Improving People's Lot
- ↑ Edwards, Eiluned Mair (2016). "Ajrakh: From Caste Dress to Catwalk". Textile History. 47 (2): 146–170. doi:10.1080/00404969.2016.1211436.
- ↑ Edwards, Eiluned Mair (2016). "Ajrakh: From Caste Dress to Catwalk". Textile History. 47 (2): 146–170. doi:10.1080/00404969.2016.1211436.