ਕਸ਼ਮੀਰੀਅਤ
ਕਸ਼ਮੀਰੀਅਤ ਭਾਰਤ-ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਿਤ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਫਿਰਕੂ ਸਦਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮੇਲ-ਮਿਲਾਪ ਦੀ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ।[3] 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਉਭਰਦੇ ਹੋਏ, ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਦਭਾਵਨਾ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪਹਾੜੀ ਵਤਨ ਲਈ ਮਾਣ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ।[4]
ਕਸ਼ਮੀਰੀਅਤ ਕਸ਼ਮੀਰ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝੇ ਹਿੰਦੂ-ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਤਿਉਹਾਰਾਂ, ਭਾਸ਼ਾ, ਪਕਵਾਨ ਅਤੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।[5] ਕਸ਼ਮੀਰੀਅਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਵਿੱਚ, ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੋਵਾਂ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[5] ਕਸ਼ਮੀਰੀਅਤ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ-ਮੁਸਲਿਮ ਏਕਤਾ ਨਾਲ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਨੂੰ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸੁਲਤਾਨ ਜ਼ੈਨ-ਉਲ-ਆਬਿਦੀਨ ਦੁਆਰਾ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਲਾਲ ਦੇਦ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਲਾਲੇਸ਼ਵਰੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਸਰੀਰ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਟਿੱਲੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਜਿਸਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਕਸ਼ਮੀਰੀਅਤ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।[5]
ਮੂਲ[ਸੋਧੋ]
ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਵਿਵਾਦਿਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਸਲੀ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਖੇਤਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸਲਾਮ ਨੇ ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵੀ 18ਵੀਂ ਅਤੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ। ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਮਿਥਿਹਾਸ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ।
ਇਹ ਖੇਤਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਸਮਾਰਕਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ। ਹਜ਼ਰਤਬਲ ਅਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਪੈਗੰਬਰ ਮੁਹੰਮਦ ਦੇ ਵਾਲ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਸ਼ਮੀਰੀਅਤ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਸੁਲਤਾਨ ਜ਼ੈਨ ਉਲ ਅਬੇਦੀਨ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਮਹੱਤਵ ਅਤੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।[6] ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਰਹੱਸਮਈ ਲਾਲ ਦੇਦ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਜਿਸਦਾ ਸਰੀਰ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਟਿੱਲੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਸ਼ਮੀਰੀਅਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।[5]
ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਉਦਾਹਰਨਾਂ[ਸੋਧੋ]
ਭਾਰਤੀ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨ, ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸਲਾਨਾ ਸੂਫ਼ੀ ਤਿਉਹਾਰ ਉਰਸ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।[5] ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਮੁਸਲਿਮ ਗਲੀਚੇ ਬੁਣਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਗਲੀਚੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੁਰਗਾ, ਲਕਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਸਰਸਵਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।[7]
ਹਰ ਸਾਲ 16 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ, ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਮੇਲਾ ਖਰੇਵ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਜਵਾਲਾ ਜੀ ਮੰਦਰ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[1]
ਈਦ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ ਦੇਣਾ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ, ਇੱਕ ਅਭਿਆਸ ਜੋ ਪ੍ਰਾਣ ਕੌਲ ਰਾਜਾਂ ਨੇ "ਪੂਰੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰੀਅਤ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ" ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।[2]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
- ਪੰਜਾਬੀਅਤ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁ-ਧਾਰਮਿਕ ਏਕਤਾ ਦੀ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ
- ਗੰਗਾ-ਜਮੁਨੀ ਤਹਿਜ਼ੀਬ
- ਹਿੰਦੂ-ਮੁਸਲਿਮ ਏਕਤਾ
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 Sajnani, Manohar (2001). Encyclopaedia of Tourism Resources in India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Gyan Publishing House. p. 163. ISBN 978-81-7835-017-2.
An important festival is Jwalamukhi fair which is held in village Khrew near Pulwama. The temple is situated on top of a small hillock and is known as Jwalamukhi. The festival falls on or about 16th July and is celebrated by Hindus as well as Muslims. About 250 to 300 stalls are set up by Muslim peasants for the sale of different kinds of commodities. Confectionary shops and such other stalls in which earthen trays with ghee and a cotton wick are available for sale are run by Hindu shopkeepers.
- ↑ 2.0 2.1 Koul, Pran (6 January 2014). The Silence Speaks (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Partridge Publishing. p. 55. ISBN 978-1-4828-1594-8.
- ↑ Tak, Toru (20 April 2013). "The Term Kashmiriyat". Economic & Political Weekly.
The term Kashmiriyat has come to signify a centuries-old indigenous secularism of Kashmir.
- ↑ Hans Classroom (2018-03-19). "Kashmiriyat". The Hans India. Retrieved 2020-09-28.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 Murphy, Eamon (2013). The Making of Terrorism in Pakistan: Historical and Social Roots of Extremism (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Routledge. p. 59. ISBN 978-0-415-56526-4.
The form of Islam that emerged in Kashmir had been strongly influenced by Hinduism and Buddhism. The three religions have produced a unique sociocultural and religious fusion known as Kashmiriyat, with its shared cuisine, music and language, which draws upon the mystical traditions of the devotional worship of Islamic Sufism and Hindu Bhakti. Kashmiriyat had been promoted by the fourteenth-century Muslim ruler Zain-ul-Abideen in order to promote harmony between Hindus and Muslims. The most popular face of worship in the Kashmir Valley are still Sufi shrines, which attract Hindu, Muslims and Sikhs. A Hindu woman mystic, Lal Dedh, is still revered by both Hindus and Muslims. A strikingly beautiful, popular myth in Kashmir is that after her death, Lal Dedh's body turned into a mound of flowers, half of which were buried by Hindus and the other half buried by Muslims. The practice of urs - an annual festival that is held at the shrines of Sufi saints to mark the anniversaries of their deaths - is traditionally celebrated by Muslims, Hindus and Sikhs, despite attempts in recent years by extremists to stop them.
- ↑ Nayak, Meena Arora (2006-09-22). "Kashmiriyat: An embracing spirit languishes like the dying chinar tree". World View Magazine. Archived from the original on 2004-11-18.
- ↑ Chari, Pushpa (28 July 2018). "Ganga-Jamuni tehzeeb: Syncretic ethos in weaves and crafts". The Hindu (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 10 November 2020.