ਫ਼ਾਤਿਮਾ ਬੇਗਮ (ਰਾਜਨੇਤਾ)
ਫ਼ਾਤਿਮਾ ਬੇਗਮ (11 ਫਰਵਰੀ 1890 – 1958) ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਆਗੂ ਔਰਤ ਹੈ। [1]
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ[ਸੋਧੋ]
ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਇੱਕ ਨੇਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਮੁਨਸ਼ੀ ਮੌਲਵੀ ਮਹਿਬੂਬ ਆਲਮ ਦੀ ਧੀ ਸੀ, ਜੋ ਪੈਸਾ ਅਖਬਾਰ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸੀ, ਜੋ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਪੈਸਾ ਕੀਮਤ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ। [2]
ਫ਼ਾਤਿਮਾ ਬੇਗਮ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਚਲੀ ਗਈ। ਫਿਰ ਉਹ ਲੇਡੀ ਮੈਕਲਾਗਨ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣ ਗਈ।
ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ[ਸੋਧੋ]
1909 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਸ਼ਰੀਫ਼ ਬੀਬੀ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੀ ਸੰਪਾਦਕ ਸੀ। 1908 ਵਿੱਚ, ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਇਸਲਾਮਿਕ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਬੇਗਮ ਮੀਆਂ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਫੀ ਇਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੀ ਅਤੇ ਫ਼ਾਤਿਮਾ ਬੇਗਮ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ। 1921 ਵਿੱਚ, ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਹਜ਼ਾਰਾ ਦੇ ਇੱਕ ਕੁਲੀਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਰ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਪੇਕੇ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ। ਉਸਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਦੀ ਆਨਰੇਰੀ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [3]
ਉਸ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਕਾਇਦੇ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ ਦੀ ਸਲਾਹ 'ਤੇ, ਉਸਨੇ ਆਲ-ਇੰਡੀਆ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲੋਗੋ ਦਾ ਦਰਜਾ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਲ-ਇੰਡੀਆ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ, ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਲੇਡੀਜ਼ ਵਿੰਗ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਹ ਖ਼ਾਤੂਨ (ਮੈਗਜ਼ੀਨ) ਨਾਂ ਦੇ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵੀ ਛਾਪਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਵਿਦਿਅਕ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਸ਼ੇ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਸੀ। ਉਹ ਅੰਜੁਮਨ-ਏ-ਖ਼ਵਾਤੀਨ-ਏ-ਇਸਲਾਮ , ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਵੂਮੈਨਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਅਤੇ ਆਲ-ਇੰਡੀਆ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਸਮੇਤ ਕਈ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਅਤੇ ਕਾਇਦ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੀ ਸੀ। [2] [4]
1937 ਵਿਚ ਫ਼ਾਤਿਮਾ ਬੇਗਮ ਸਿਆਸੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਬੰਬਈ ਤੋਂ ਲਾਹੌਰ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ। ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਮੁੜ-ਜਾਗਰਣ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ, NWFP ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਰਗਰਮ ਸੀ। [2] [5] ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਜਿਨਾਹ ਇਸਲਾਮੀਆ ਕਾਲਜ ਫਾਰ ਗਰਲਜ਼ ਦੀ ਬਾਨੀ-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸੀ। [5] [6] ਇਹ ਕਾਲਜ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਸੀ ਅਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਦੇਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਬਿੰਦੂ ਸੀ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ ਫ਼ਾਤਿਮਾ ਬੇਗਮ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੀ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੀ।
1940 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸਾਲਾਨਾ ਆਲ-ਇੰਡੀਆ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਕਨਵੋਕੇਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ। ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਸੂਬੇ ਵਿਚ ਜਾਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। 1943 ਵਿਚ, ਉਹ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਗਈ ਅਤੇ ਆਲ-ਇੰਡੀਆ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਝੰਡੇ ਹੇਠ ਮੁਸਲਿਮ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਕਾਲ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦੀ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਸਥਿਤੀ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਦੁਖੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਵੰਡਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1946 ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਤਲੇਆਮ ਹੋਇਆ, ਉਹ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਦੇਣ ਅਤੇ ਦੇਖ-ਭਾਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਗਈ। ਭਾਰਤੀ ਸੂਬਾਈ ਚੋਣਾਂ, 1946 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ ਹੋਰ ਉੱਘੀਆਂ ਮੁਸਲਿਮ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਈ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। 1947 ਵਿੱਚ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਗਠਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪਨਾਹਗੀਰਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰਵਾਸ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੀ ਸੂਬਾਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੀ। [2] [5] [7]
ਮੌਤ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ[ਸੋਧੋ]
1958 ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਤਿਮਾ ਬੇਗਮ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ [2] ਉਸ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਮੁਸਲਿਮ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਮਿਲ਼ਿਆ ਸੀ। [5] [7] ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਮੁਸਲਿਮ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਰਿਸਰਚ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੇ ਜਰਨਲ ਤੋਂ ਫ਼ਾਤਿਮਾ ਬੇਗਮ 'ਤੇ ਇਕ ਖੋਜ ਪੱਤਰ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕਰਦਾ ਹੈ, "ਇਹ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਫ਼ਾਤਿਮਾ ਬੇਗਮ ਵਰਗੇ ਘੱਟ ਅਣਜਾਣ ਪਰ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਅਤੇ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਵਰਕਰ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਅਤੇ ਕਾਇਦ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਨੂੰ ਉਪਲਬਧ ਨਾ ਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦੂਰ ਦਾ ਕੰਮ ਸੀ।" [5] [7]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Sharmain Siddiqui. "Profile of Fatima Begum". Accessing Muslim Lives (accessingmuslimlives.org) a US university website. Archived from the original on 27 ਅਕਤੂਬਰ 2020. Retrieved 18 January 2020.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 Sharmain Siddiqui. "Profile of Fatima Begum". Accessing Muslim Lives (accessingmuslimlives.org) a US university website. Archived from the original on 27 ਅਕਤੂਬਰ 2020. Retrieved 18 January 2020.Sharmain Siddiqui. "Profile of Fatima Begum" Archived 2020-10-27 at the Wayback Machine.. Accessing Muslim Lives (accessingmuslimlives.org) a US university website. Retrieved 18 January 2020.
- ↑ Zarina Patel (14 August 2019). "The unsung heroes of Pakistan Movement". Business Recorder (newspaper). Retrieved 18 January 2020.
- ↑ Naumana Kiran (1 July 2017). "Fatima Begum: A Narrative of Unsung Hero of Pakistan Movement" (PDF). University of the Punjab (pu.edu.pk) website (A Research Paper). Retrieved 18 January 2020.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 Naumana Kiran (1 July 2017). "Fatima Begum: A Narrative of Unsung Hero of Pakistan Movement" (PDF). University of the Punjab (pu.edu.pk) website (A Research Paper). Retrieved 18 January 2020.Naumana Kiran (1 July 2017). "Fatima Begum: A Narrative of Unsung Hero of Pakistan Movement" (PDF). University of the Punjab (pu.edu.pk) website (A Research Paper). Retrieved 18 January 2020.
- ↑ Singh, Armajit (2008), Foundation of Pakistan: A Study of the Women Leadership of the Punjab Provincial Muslim League. J.R.S.P., Vol. 45, No. 1
- ↑ 7.0 7.1 7.2 Zarina Patel (14 August 2019). "The unsung heroes of Pakistan Movement". Business Recorder (newspaper). Retrieved 18 January 2020.Zarina Patel (14 August 2019). "The unsung heroes of Pakistan Movement". Business Recorder (newspaper). Retrieved 18 January 2020.