ਕਿਸਾਨ
ਕਿਸਾਨ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ ਜੋ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਜਾਂ ਕੱਚੇ ਪਦਾਰਥ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।[1] ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਖੇਤ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ, ਬਗੀਚਿਆਂ, ਬਾਗਾਂ, ਪੋਲਟਰੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਰਗੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਿਸਾਨ ਖੇਤ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਵਿਕਸਤ ਆਰਥਿਕਤਾਵਾਂ ਵਿਚ, ਕਿਸਾਨ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੇਤ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਖੇਤ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰ, ਜਾਂ ਫਾਰਮਹੈਂਡ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪਿਛਲੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਕਿਸਾਨ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜੋ ਕਿਰਤ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ, ਫਸਲਾਂ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ (ਪਸ਼ੂਆਂ ਜਾਂ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ) ਦੁਆਰਾ (ਪੌਦੇ, ਫਸਲ ਆਦਿ) ਦੇ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਦਾ ਜਾਂ ਸੁਧਾਰਦਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਖੇਤੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਨਵ-ਪੱਥਰ ਕਾਲੀਨ ਯੁੱਗ ਤਕ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਦੌਰ ਦੀਆਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਤਮਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ। 5000 ਤੋਂ 4000 ਈਸਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਂਸੀ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਸੁਮੇਰੀਅਨ ਲੋਕ ਜੋ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਦੇ ਸਨ ਉਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਕਿਰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਆਬਪਾਸ਼ੀ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਸੀ।[2] ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮਿਸਰ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਨੀਲ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸਿੰਜਣਾ ਆਰੰਭ ਕੀਤਾ।ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਪ੍ਰਥਾ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੇਤੀ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਤਕਰੀਬਨ 15,000 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁੱਤੇ ਪਾਲੇ ਗਏ। ਲਗਭਗ 8000 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਭੇਡਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਿਚ ਸੂਰਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ 7000 ਬੀ ਸੀ ਈ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਘੋੜੇ ਦੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਤਕਰੀਬਨ 4000 ਬੀਸੀਈ ਤਕ ਹੈ।[3]
ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਚ ਤਰੱਕੀ
[ਸੋਧੋ]
1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਦੁਆਰਾ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਦੇ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਅਨਾਜ਼ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਕਿਸਾਨ ਸੌ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੁਆਉਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਅਨਾਜ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੁਝ ਲੇਖਕ ਇਸ ਅਨੁਮਾਨ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਕਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਉਰਜਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਵਾਧੂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਏ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਓਗਾਏ ਗਏ ਅਨਾਜ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ ਅਸਲ ਵਿੱਚ 100 ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ।[4]
ਕਿਸਮਾਂ
[ਸੋਧੋ]
ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਬਦ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜਾਨਵਰ ਪਾਲਦੇ ਹਨ,ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਜਿਹੜੇ ਭੇਡ, ਬੱਕਰਿਆਂ ਅਤੇ ਘੋੜੇ ਪਾਲਦੇ ਹਨ, ਨੂੰ ਗ੍ਰੈਜ਼ੀਅਰਜ਼ (ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਯੂ. ਕੇ.), ਜਾਂ ਬਸ ਸਟਾਕਮੈਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭੇਡਾਂ, ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਚਰਵਾਹੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮਰਸ ਸ਼ਬਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਦੁੱਧ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਪਸ਼ੂ, ਬੱਕਰੀਆਂ, ਭੇਡਾਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਦੁੱਧ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਹੋਣ।
ਤਕਨੀਕ
[ਸੋਧੋ]ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਬਹੁਤੇ ਕਿਸਾਨ ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਨਿਰਭਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਸਧਾਰਣ ਜੈਵਿਕ-ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਘੁੰਮਣ, ਬੀਜ ਦੀ ਬਚਤ, ਵਾਢੀ ਅਤੇ ਜਲਨ ਜਾਂ ਹੋਰ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਘਰੇਲੂ ਜਾਂ ਸਾਮੂਹਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨੀ ਵਜੋਂ ਲੇਬਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ "ਕਿਸਾਨੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ" ਨਾਲ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਖੇਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਕਿਸਾਨ ਜਿਆਦਾ ਤਰ ਸਥਾਨਕ, ਖੇਤਰੀ ਜਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਜਾਂ ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟ ਵਿਚ ਗਰਾਉਂਡ ਲਹਿਰ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਰੇਲਮਾਰਗ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਹਿੱਤਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੀ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Dyer 2007, p. 1: "The word 'farmer' was originally used to describe a tenant paying a leasehold rent (a farm), often for holding a lord's manorial demesne. The use of the word was eventually extended to mean any tenant or owner of a large holding, though when Gregory King estimated that there were 150,000 farmers in the late seventeenth century he evidently defined them by their tenures, as freeholders were counted separately."
- ↑ By the sweat of thy brow: Work in the Western world, Melvin Kranzberg, Joseph Gies, Putnam, 1975
- ↑ "Breeds of Livestock - Oklahoma State University". Ansi.okstate.edu. Archived from the original on 2011-12-24. Retrieved 2011-12-10.
- ↑ Kirschenmann 2000.