ਆਸ਼ਾਪੁਰਾ ਮਾਤਾ
.JPG)
ਆਸ਼ਾਪੁਰਾ ਮਾਤਾ ਦੇਵੀ ਦਾ ਇੱਕ ਪਹਿਲੂ ਹੈ ਅਤੇ ਕੱਛ ਦੀ ਮੁੱਖ ਇਸ਼ਟ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਉਹ ਦੇਵੀ ਜੋ ਉਸ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਆਸ਼ਾਪੁਰ ਮਾਤਾ ਦੀ ਮੂਰਤ ਬਾਰੇ ਵਿਲੱਖਣ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀਆਂ 7 ਜੋੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੱਖਾਂ ਹਨ।
ਉਸ ਦੇ ਮੰਦਰ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ‘ਚ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਰਾਜਸਥਾਨ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਕੁਝ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਵੀ ਅੰਨਪੂਰਨਾ ਦੇਵੀ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।
ਕੁਲਦੇਵੀ
[ਸੋਧੋ]ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੱਛੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁਲਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਪੁਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਸ਼ਾਪੁਰਾ ਦਾ ਮੁਖ ਮੰਦਰ ਕੱਛ ਵਿੱਚ ਮਾਤਾ ਨੋ ਮਧ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜੜੇਜਾ ਸ਼ਾਸ਼ਨ ਦੀ ਕੁਲਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਪੁਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਦੇਵੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[1] ਗੋਸਰ ਅਤੇ ਪੋਲਾਡੀਆ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਕੱਛ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ‘ਚ ਉਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਲਦੇਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਿੰਧੀ ਭਾਈਚਾਰਾ, ਖਿਚੜਾ ਸਮੂਹ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਆਸ਼ਾਪੁਰ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਲਦੇਵੀ ਮੰਨਦਾ ਹੈ. ਗੁਜਰਾਤ ਜੂਨਾਗੜ ਵਿੱਚ, ਦੇਵਚੰਦਨੀ ਪਰਿਵਾਰ ਉਸਨੂੰ ਕੁਲਦੇਵੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੂਜਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਉਸਦਾ ਮੰਦਰ [ਅਪਾਰਕੋਟ] ਦੇ ਕੋਲ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚੌਹਾਨ, ਬਰੀਆ ਰਾਜਪੂਤ ਜਿਵੇਂ ਪੂਰਬੀਆ ਚੌਹਾਨ ਵੀ ਕੁਲਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਉਸਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦਿਓੜਾ ਰਾਜਪੂਤ ਵੀ ਕੁਲਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਉਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਭਾਈਚਾਰੇ ਜਿਵੇਂ ਬਿਲੌਰ, ਗੌੜ [ਲਤਾ] ਥਾਨਕੀ, ਪੰਡਿਤ ਅਤੇ ਦੇਵ ਪੁਸ਼ਕਰਨਾ, ਸੋਮਪੁਰਾ ਸਲਾਤ ਵੀ ਕੁਲਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਉਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਵੈਸ਼ਯ ਭਾਈਚਾਰਾ ਵੀ, ਜਿਵੇਂ ਵਿਜੇਵਰਗੀਆ ਉਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬ੍ਰਹਮਾ ਕਸ਼ੱਤਰੀ ਜਾਤੀ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਲਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਪੂਜਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਉਸਦੀ ਰਘੁਵੰਸ਼ੀ ਲੋਹਾਨਾ ਸਮੂਹ, ਧਰਾਫਾ, ਸੂਰਤ, ਰਾਜਕੋਟ ਤੋਂ ਸੋਧਾ ਕੁਲਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਮੰਦਰ
[ਸੋਧੋ]ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਆਸ਼ਾਪੁਰ ਮਾਤਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਅਤੇ ਅਸਲ ਮੰਦਿਰ, ਕੱਛ ਦੇ ਮਾਤਾ ਨੰਬਰ ਮਾਧ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੱਛ ਦੇ ਜਡੇਜਾ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੀ ਕੁਲਦੇਵੀ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਮੰਦਿਰ ਭੁਜ ਤੋਂ 80 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦਾ ਨਵੀਨੀਕਰਣ ਕਰਦ ਵਾਨਿਆਸ ਦੁਆਰਾ ਲਗਭਗ 1300 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਕੱਛ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਲੱਖੋ ਫੂਲਾਨੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰੀ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਜਡੇਜਾ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਕੁਲਦੇਵੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਨਾਲ ਲੜਾਈਆਂ ਜਿੱਤੀਆਂ[2] ਹਰ ਸਾਲ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਮਾਧ ਵਿਖੇ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਮੇਲੇ ਤੇ ਲੱਖਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਪੂਰੇ ਗੁਜਰਾਤ ਅਤੇ ਇਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਫੁੱਲ ਭੇਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਹੋਰ ਮੰਦਰ ਭੁਜ ਵਿਖੇ ਵੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਲੇ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿਚ ਕੱਛ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮੰਦਰ ਰਾਜਕੋਟ, ਜਸਧਾਨ, ਮੋਰਬੀ, ਗੌਂਦਲ, ਜਾਮਨਗਰ, ਘੁੰਮਲੀ ਦੇ ਹੋਰ ਜਡੇਜਾ ਰਿਆਸਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਜਿਥੇ ਜੱਡੇਜਾਸ, ਜੋ ਕੱਛ ਤੋਂ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਗਏ ਸਨ, ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਮੰਦਰ ਬਣਾਏ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਗੋਤ ਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ।
ਬਰਦਾ ਪਹਾੜੀਆਂ 'ਤੇ ਗੁਮਲੀ ਵਿਚ, ਇਹ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮਾਂ ਸ਼ਕਤੀ ਨੇ ਇਕ ਸਤੀ ਦੀ ਬੇਨਤੀ' ਤੇ ਇਕ ਭੂਤ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪਹਾੜੀਆਂ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਆਸ਼ਾਪੁਰਾ ਰੱਖਿਆ। ਇਹ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਮਾਂ ਆਸ਼ਾਪੁਰਾ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਸੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦੇ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਗਰਜ ਵੀ ਸੁਣਦੀ ਹੈ।
ਆਸ਼ਾਪੁਰਾ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦਾ ਮੰਦਰ ਅਮਰੇਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਗੜ੍ਹਕੜਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੇ ਯੱਗ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਚ, ਉਸ ਦੇ ਮੰਦਰ ਪੋਖਰਨ, ਮੋਡਰਾਨ ਅਤੇ ਨਡੋਲ ਵਿਚ ਹਨ। ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਸ਼ਾਪੁਰ ਮਾਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੰਦਰ ਹੈ।
ਬੰਗਲੌਰ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ "ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼ਸ਼ੋਪੁਰਾ ਮਾਤਾਜੀ ਮੰਦਰ" ਹੈ ਜੋ "ਬਨੇਰਘਾਟ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ" ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਪੂਨੇ ਵਿਖੇ, ਕਟਰਾਜ ਕੌਂਧਵਾ ਸੜਕ 'ਤੇ ਗੰਗਾਧਾਮ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਕਪੂਰਵਦੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਆਸ਼ਾਪੁਰ ਮੰਦਰ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]- ਮਾਤਾ ਨੋ ਮਾਧ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ [1] ਕੱਛ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ ਅਤੇ ਕਸਟਮ ਕੇ. ਕੇ. ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ
- ↑ From Bhuj, the capital of erstwhile state of Kutch, about 80 km to the north is the temple of Ma Ashapura at Mata no Madh. It has become a live symbol of faith of people of Kutch in the last 600 years, http://www.desigujju.com/gujarattourism/en/place/25/Mata_No_Madh_Ma_Ashapura Archived 2021-06-18 at the Wayback Machine.