ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਯੁੱਧ
ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਯੁੱਧ (ਪੀਐੱਸਵਾਈਏਆਰ), ਜਾਂ ਆਧੁਨਿਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਕਾਰਜਾਂ (ਪੀਐਸਵਾਈਓਪੀ) ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪਹਿਲੂ, ਕਈ ਹੋਰ ਨਾਵਾਂ ਜਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਮਆਈਐਸਓ, ਸਾਈ ਓਪਸ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਯੁੱਧ, "ਦਿਲ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ", ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪੇਗੰਡਾ।[1] ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ ਵਰਤ ਕੇ ਦੂਜੇ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[2]
ਮਿੱਥੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਮੁੱਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਮਨੋਰਥਾਂ, ਤਰਕ, ਜਾਂ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਹਿਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਕਬਾਲੀਆ ਬਿਆਨ ਕਰਾਉਣ ਜਾਂ ਵਤੀਰਿਆਂ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਨੁਕੂਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਦੀ-ਕਦੀ ਕਾਲੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਜਾਂ ਝੂਠੇ ਝੰਡੇ ਦੇ ਦਾਅਪੇਚਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾਅਪੇਚਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਮਨੋਬਲ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਫੌਜਾਂ ਦੀਆਂ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਦਾਸ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[3][4]
ਟੀਚਾ ਦਰਸ਼ਕ ਸਰਕਾਰਾਂ, ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਸਮੂਹ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਫੌਜੀਆਂ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਦੁਆਰਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਤੇ ਅਸਰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕੇ।[5]
ਪ੍ਰਾਪੇਗੰਡਾ: ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰਵੱਈਏ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ, ਵਿੱਚ ਜੈਕ ਏਲੂਲ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਸਾਂਝੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਵਜੋਂ ਅਸਿੱਧੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਲੜਾਈ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਜਨਤਕ ਰਾਏ 'ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਖੋਹ ਕੇ ਵਿਰੋਧੀ ਹਕੂਮਤ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਰਾਏ ਨੂੰ ਬੇਅਸਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਿਆਂ ਅਦਾਲਤ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ' ਤੇ ਨਜਿਠਿਆ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। "ਇੱਥੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਇੱਕ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨਾਲ ਸਿੱਝ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਮਨੋਬਲ ਉਹ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਵਿਰੋਧੀ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਜਾਂ ਦੀ ਵੈਧਤਾ 'ਤੇ ਸ਼ੱਕ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਵੇ।"[6]
ਲਿਖਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਲੜਾਈ ਦੇ ਬਥੇਰੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਲੜਾਈ ਮਹਿੰਮਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਨ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਨਤਾ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਸੰਚਾਰ ਸੰਭਵ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਇੰਟਰਨੈਟ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਏਜੰਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਗ਼ਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਝੂਠ-ਪਰਚਾਰ ਦੀਆਂ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਚਲਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Forces.gc.ca". Journal.forces.gc.ca. Retrieved 2011-05-18.
- ↑ Szunyogh, Béla (1955). Psychological warfare; an introduction to ideological propaganda and the techniques of psychological warfare. United States: William-Frederick Press. p. 13. Retrieved 2015-02-11.
- ↑ Chekinov, S. C.; Bogdanov, S. A. The Nature and Content of a New-Generation War (PDF). United States: Military Thought. p. 16. ISSN 0869-5636. Archived from the original (PDF) on 2015-02-20. Retrieved 2015-02-11.
{{cite book}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Doob, Leonard W. "The Strategies Of Psychological Warfare." Public Opinion Quarterly 13.4 (1949): 635-644. SocINDEX with Full Text. Web. 20 Feb. 2015.
- ↑ Wall, Tyler (September 2010). U.S Psychological Warfare and Civilian Targeting. United States: Vanderbilt University. p. 289. Retrieved 2015-02-11.
- ↑ Stout, Chris E. (2002). The Psychology of Terrorism: Clinical aspects and responses - Google Books. ISBN 9780275978662. Retrieved 2014-08-10.