ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ
ਸਿੱਧੀ ਬੀਜਾਈ ਵਾਲਾ ਝੋਨਾ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ: Direct Seeded Rice; DSR) ਝੋਨੇ ਦੇ ਖੇਤ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਬਿਨਾਂ ਨਰਸਰੀ (ਪਨੀਰੀ) ਤੋਂ ਬੀਜਣਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਕਲਪ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨ ਅਪਨਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ, ਚਾਵਲ (ਝੋਨੇ) ਦੇ ਬੀਜ ਸਿੱਧੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਬੋਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਆਮ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਝੋਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਨਰਸਰੀ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਨੀਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਫਿਰ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਰਾਈਸ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ (ਆਈ.ਆਰ.ਆਰ.ਆਈ.) ਦੇ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅਗਲੇ 25 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ 25% ਵਾਧਾ ਹੋਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਸ ਚੁਣੌਤੀ ਨੂੰ ਟਿਕਾਊ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਵਾਤਾਵਰਣਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਘੱਟ ਮਿਹਨਤ, ਪਾਣੀ, ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਰਸਾਇਣਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਵਾਧੂ ਚੌਲ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਵਿਧੀ ਕਾਰਗਰ ਮੰਨੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।[1]
ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਤਰੀਕਾ
[ਸੋਧੋ]ਸੁੱਕੀ ਜਾਂ ਗਿੱਲੀ ਬਿਜਾਈ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਸੁੱਕੀ ਬਿਜਾਈ ਵਿੱਚ ਬੀਜ ਨੂੰ 2-3 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ 'ਤੇ ਬਰੀਕ ਬੀਜ ਦੇ ਬੈੱਡ ਵਿੱਚ ਡਰਿਲ ਕਰਕੇ ਬੀਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗਿੱਲੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਸਮਤਲ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਅਤੇ ਫਿਰ ਹੜ੍ਹ (ਪੁੱਡਲਿੰਗ) ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੱਦੂ (ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰਨ) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੇਤ ਨੂੰ 12-24 ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਉਗਦੇ ਬੀਜ (48-72 ਘੰਟੇ) ਡਰੰਮ ਸੀਡਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਬੀਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਬੀਜ ਨੂੰ ਸੁੱਕੀ ਜਾਂ ਗਿੱਲੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਹੱਥੀਂ ਨਦੀਨ ਕਰਨਾ ਵਧੇਰੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਨਦੀਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਕ ਹੈ।[2]
ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਕਈ ਫਾਇਦੇ ਹਨ:
[ਸੋਧੋ]- ਇਸ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀਆਂ ਲਾਗਤਾਂ ਅਤੇ ਖਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਨਰਸਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
- ਇਹ ਵਿਧੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਚਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਝੋਨੇ ਦੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਪਰ ਸਿੱਧੇ ਬੀਜੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੁਝ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵੀ ਹਨ:
[ਸੋਧੋ]- ਬੀਜ ਦੀ ਉਚਿਤ ਫੋਟ ਅਤੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸਹੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਰਨੀ
- ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ।
- ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ, ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਤੇ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ।
ਇਹ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹਲ ਕਰਨ ਲਈ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਉਪਾਅ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਤਕਨੀਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਮਹੌਲ ਨੂੰ ਸਹੂਲਤ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਇਹ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "DIRECT SEEDED RICE CONSORTIUM - What is DSR?". dsrc.irri.org. Retrieved 2023-06-06.
- ↑ "Direct Seeded Rice | agropedia". agropedia.iitk.ac.in (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2023-06-06.