ਅਵੰਤੀਬਾਈ
ਰਾਣੀ ਅਵੰਤੀਬਾਈ (ਜਾਂ ਅਵਾਨਿਤ ਬਾਈ ਲੋਧੀ; ਮੌਤ 20 ਮਾਰਚ 1858) ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਦੇ ਰਾਜੇ ਵਿਕਰਮਾਦਿਤਿਆ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੋਧੀ-ਯੋਧਾ-ਰਾਣੀ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਮੱਧਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [1] ਜਦ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵਾਰਸ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤਖਤ ਤੇ ਬੈਠਣ ਤੋਂ ਮਨਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਕਰ ਲਿਆ। ਤਾਂ ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਸਿੰਘਾਸਣ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਖਾਤਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਕੂਮਤ ਲੜਨ ਲਈ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ।. ਉਸ ਨੇ ਚਾਰ ਹਜ਼ਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਫੌਜ ਬਣਾਈ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੇ ਖਿਲਾਫ 1857 ਵੀ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। 20 ਮਾਰਚ 1858 ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਹਾਰ ਖੜੀ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹੀ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾl[2]
ਨਰਮਦਾ ਵੈਲੀ ਵਿਕਾਸ ਅਥਾਰਟੀ ਨੇ ਜਬਲਪੁਰ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਡੈਮ ਦਾ ਨਾਮ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆ ਰਾਣੀ ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਲੋਧੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ।[3] ਡਾਕ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਰਾਣੀ ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਲੋਧੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਮੋਹਰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ।[4] ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੀ ਰਾਣੀ ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਟਿਕਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ।[5] [6]
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ
[ਸੋਧੋ]ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਲੋਧੀ ਦਾ ਜਨਮ ਲੋਧੀ ਰਾਜਪੂਤ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ 16 ਅਗਸਤ 1831 ਨੂੰ ਮਾਨਕੇਹਦੀ ਪਿੰਡ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੀਓਨੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਰਾਮਗੜ੍ਹ (ਅਜੋਕੀ ਡਿੰਡੋਰੀ) ਦੇ ਰਾਜਾ ਲਕਸ਼ਮਣ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਵਿਕਰਮਾਦਿਤਿਆ ਸਿੰਘ ਲੋਧੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਅਮਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸਨ। 1851 ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਲਕਸ਼ਮਣ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਰਾਜਾ ਵਿਕਰਮਾਦਿੱਤਿਆ ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਦਾ ਰਾਜਾ ਬਣਿਆ। ਇੱਕ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਜੋਂ ਉਸ ਨੇ ਰਾਜ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਚਲਾਇਆ। ਨਾਬਾਲਗ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਵਜੋਂ, ਰਾਜ ਸ਼ਕਤੀ ਰਾਣੀ ਦੇ ਕੋਲ ਆ ਗਈ। ਰਾਣੀ ਨੇ ਰਾਜ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਾ ਕਰਨ, ਇਸ ਸੁਧਾਰ ਕਾਰਜ ਨੇ ਰਾਣੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ।
1857 ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਬਗਾਵਤ
[ਸੋਧੋ]ਜਦੋਂ 1857 ਦੀ ਬਗਾਵਤ ਹੋਈ, ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਨੇ 4000 ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਮੰਡਲਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਖੇੜੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਫੌਜ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹਾਰ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਦੇਵਹਰੀਗੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਗਈ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਦਿੱਤੀ, ਅਤੇ ਰਾਣੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਦੇਵਹਰਗੜ੍ਹ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ।[7]
ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਗੁਰੀਲਾ ਯੁੱਧ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਗਾਰਡਸ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਤੋਂ ਤਲਵਾਰ ਕੱਢ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿੱਚ ਵਿੰਨ੍ਹ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 20 ਮਾਰਚ 1858 ਨੂੰ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ ਕੁਝ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਿਆਂ ਆਤਮਹੱਤਿਆ ਕਰ ਲਈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Seminar: the monthly symposium. Malvika Singh on behalf of the Romeshraj Trust. 1995. p. 73. Retrieved 31 May 2011.
- ↑ Women and War: A Historical Encyclopedia from Antiquity to the Present, By Bernard A. Cook, p.199
- ↑ "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 29 October 2013. Retrieved 2013-10-24.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help)CS1 maint: archived copy as title (link) - ↑ "ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2015-09-24. Retrieved 2017-03-03.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ". Archived from the original on 2016-03-04. Retrieved 2017-03-03.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "Google Image Result for http://i.dailymail.co.uk/i/pix/2012/05/19/article-2146694-132A1E13000005DC-239_306x423.jpg". Google.co.in. 2012-05-19. Retrieved 2013-10-28.
{{cite web}}: External link in|title=|title=(help) - ↑ Sarala, Śrīkr̥shṇa (1999). Indian Revolutionaries A Comprehensive Study, 1757–1961. Vol. 1. Ocean Books. p. 79. ISBN 81-87100-16-8.
