ਅਪੋਲੋਨੀਅਸ
ਅਪੋਲੋਨੀਅਸ ( Greek ; ਲਾਤੀਨੀ: [Apollonius Pergaeus] Error: {{Lang}}: text has italic markup (help) ; ਦੇਰ ਤੀਜੀ – 2 ਸਦੀ ਬੀ.ਸੀ. ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ) ਯੂਨਾਨ ਦਾ ਜਿਆਮਿਤੀ ਅਤੇ ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ ਜੋ ਕੋਣਦਾਰ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਯੂਕਲਿਡ ਅਤੇ ਆਰਕੀਮੀਡੀਜ਼ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਿਆਂ, ਉਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਕਿ ਉਹ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਕਾਰੀ ਜਿਓਮੈਟਰੀ ਦੀ ਕਾਢ ਤੋਂ ਕੁਝ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਨ। ਅੰਡਾਕਾਰ, ਪੈਰਾਬੋਲਾ ਅਤੇ ਹਾਈਪਰਬੋਲਾ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀਆਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅਪੋਲੋਨੀਅਸ ਨੇ ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਹੋਰ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਖੰਡਿਤ ਹਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਉਸਦਾ ਬਹੁਤਾ ਕੰਮ ਬਚਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗ੍ਰਹਿਾਂ ਦੀ ਸਪਸ਼ਟ ਗਤੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਪਰਿਕਲਪਨਾ ਨੂੰ, ਜਿਸਨੂੰ ਕਿ ਮੱਧ ਯੁੱਗ ਤੱਕ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਨੂੰ ਪੁਨਰ-ਜਾਗਰਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਗਣਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। 6ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਫਲਿਸਤੀਨੀ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰ, ਐਸਕੈਲਨ ਦੇ ਯੂਟੋਸ਼ੀਅਸ ਨੇ ਅਪੋਲੋਨੀਅਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕੰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦਾ ਹੈ:[1]
“ਅਪੋਲੋਨੀਅਸ, ਜਿਆਮਿਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ,… ਟੌਲੇਮੀ ਯੂਅਰਗੇਟਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਪੈਮਫਿਲੀਆ ਦੇ ਪਰਗਾ ਤੋਂ ਆਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਰਕੀਮੀਡੀਜ਼ ਦੇ ਜੀਵਨੀ ਲੇਖਕ ਹੇਰਾਕਲਿਓਸ ਲਿਖਦਾ ਹੈ। . . ”
ਪਰਗਾ, ਐਨਾਤੋਲੀਆ ਦੇ ਪੈਮਫੀਲੀਆ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਯੂਨਾਨੀ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਖੰਡਰ ਅਜੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇਹ ਯੂਨਾਨੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸੀ। ਯੂਅਰਗੇਟਸ, “ਦਾਨੀ”, ਟੌਲੇਮੀ ਤੀਜੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਉਸਦੇ ਰੈਗਨਮ (246-222 / 221 ਈ.ਪੂ.) ਦਾ ਸਮਕਾਲੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਾਕਮ ਜਾਂ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਮੈਜਿਸਟਰੇਟ ਵੱਲੋਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਅਤੇ ਇਸ ਕਰਕੇ ਜੇਕਰ ਅਪੋਲੋਨੀਅਸ 246 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਇਹ ਯੂਅਰਗੇਟਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ। ਹੇਰਾਕਲਿਓਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਸਪਸ਼ਟ ਹੈ. ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਪੋਲੋਨੀਅਸ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਸਮਾਂ ਨਿਸ਼ਚਤ ਹੈ, ਪਰ ਕੋਈ ਸਹੀ ਤਾਰੀਖ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਅੰਕੜੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਗਏ ਜਨਮ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੇ ਸਾਲ ਸਿਰਫ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹਨ।[2]
ਯੂਟੋਸ਼ੀਅਸ ਮਿਸਰ ਦੇ ਟੌਲੇਮੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸ਼ਹਿਰ ਪਰਗਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। 246 ਈ.ਪੂ. ਵਿੱਚ ਪਰਗਾ ਮਿਸਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਸਲੋਕੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਸਲੋਕੀ ਵੰਸ਼ ਵੱਲੋਂ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਰਾਜ ਸੀ। 3 ਸਦੀ ਈ.ਪੂ. ਦੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਸ਼ਹਿਰ ਸਲੋਕੀਆਂ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਦੀ ਅਤਾਲੀਆ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਕਿਹਾ। ਕਿਸੇ ਦੀ "ਪਰਗਾ ਦਾ ਅਪੋਲੋਨੀਅਸ" ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਰਹਿੰਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਉਲਟ ਕੁਝ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਪੋਲੋਨੀਅਸ ਐਲੇਕਸਾਂਦਰੀਆ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ, ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਿਆ-ਲਿਖਿਆ ਸੀ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Eutocius, Commentary on Conica, Book I, Lines 5-10, to be found translated in Apollonius of Perga & Thomas 1953, p. 277
- ↑ Fried & Unguru 2001