ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਅਰੁਣਾ ਰਾਏ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ
ਅਰੁਣਾ ਰਾਏ
ਜਨਮ (1946-06-26) 26 ਜੂਨ 1946 (ਉਮਰ 78)
ਚੇਨਈ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾਭਾਰਤੀ
ਪੇਸ਼ਾਕਾਰਕੁਨ
ਪੁਰਸਕਾਰਰੇਮਨ ਮੈਗਸੇਸੇ ਅਵਾਰਡ, 2000 ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਕੌਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ, 2010

ਅਰੁਣਾ ਰਾਏ (ਜਨਮ 26 ਜੂਨ 1946) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਸ਼ੰਕਰ ਸਿੰਘ, ਨਿਖਿਲ ਡੇ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਕਿਸਾਨ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਗਠਨ (MKSS) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।

ਸ਼ੁਰੂ ਦਾ ਜੀਵਨ

[ਸੋਧੋ]

ਰਾਏ ਦਾ ਜਨਮ ਚੇਨਈ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[1][2]  ਉਹ ਦਿੱਲੀ, ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਹੋਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇੰਦਰਪ੍ਰਸਥ ਕਾਲਜ, ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ।[3][4]

ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ 1968 ਅਤੇ 1974 ਇੱਕ ਸਿਵਲ ਸੇਵਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1970 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਬੰਕਰ ਰਾਏ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ।

ਉਸਦੇ ਸਾਰੇ ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ ਬਹੁਤ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ, ਇੱਕ ਮੈਜਿਸਟਰੇਟ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।[3] ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਉਸਦੇ ਲਈ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸਦੀ ਨਾਨੀ ਇੱਕ ਪੜ੍ਹੀ-ਲਿਖੀ ਔਰਤ ਸੀ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਵੈ-ਸੇਵੀ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।[4] ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਤਾਮਿਲ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਕੋੜ੍ਹ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਨਾਨਾ-ਨਾਨੀ ਇੱਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸਨ, ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਅਤੇ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖਦੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਖਰਚੇ 'ਤੇ ਛਾਪਦੇ ਅਤੇ ਵੰਡਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਰੀਬ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਕਿਫਾਇਤੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।[5] ਅਰੁਣਾ ਦੀ ਮਾਂ, ਹੇਮਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਗਣਿਤ, ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਹ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਵੀਣਾ ਨਾਲ ਸੰਗੀਤਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੀ ਸੀ। ਹੇਮਾ ਅਤੇ ਜੈਰਾਮ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਆਹ ਨੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਹੇਮਾ ਨੇ ਵਿਆਹ ਲਈ 25 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜੈਰਾਮ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਉਪ-ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ।[2] ਜੈਰਾਮ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਵੀ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਰਗਰਮੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸੀ।[3][6] ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀਨਿਕੇਤਨ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਵਕੀਲ ਬਣ ਗਿਆ।[ਨੋਟ 2][5][6] ਉਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਸਿਵਲ ਸੇਵਕ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੋਜ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਗਿਆ।[3][6] ਜੈਰਾਮ ਨੇ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਆਲੋਚਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ।[6]

ਅਰੁਣਾ ਚਾਰ ਭੈਣਾਂ-ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਭਰਾ ਸੀ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁ-ਭਾਸ਼ਾਈ ਹੋਣ ਲਈ ਪਾਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲਦਾ ਸੀ, ਅਰਥਾਤ ਤਾਮਿਲ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ।[7] ਉਸਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਚਿੰਤਕ ਬਣਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਨਸਲੀ, ਜਾਤੀ ਜਾਂ ਵਰਗ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੱਖਪਾਤ ਨੂੰ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਸਿਖਾਇਆ ਗਿਆ।[6][7] ਅਰੁਣਾ ਨੂੰ ਭਰਤਨਾਟਿਅਮ ਅਤੇ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਚੇਨਈ ਦੇ ਅਡਯਾਰ ਵਿੱਚ ਕਲਾਕਸ਼ੇਤਰ ਅਕੈਡਮੀ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਕਾਨਵੈਂਟ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਜ਼ੋਰ 'ਤੇ ਫ੍ਰੈਂਚ ਸਿੱਖੀ। ਫਿਰ ਉਸਨੂੰ ਪਾਂਡੀਚੇਰੀ ਦੇ ਅਰਬਿੰਦੋ ਆਸ਼ਰਮ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਚਲਾ ਗਿਆ।[5][6] ਆਸ਼ਰਮ (ਆਸ਼ਰਮ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਲ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਨਾਖੁਸ਼ੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਇਸ ਲਈ ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਉਸਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਲੈ ਆਇਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਬਾਕੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਿਆ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, [ਨੋਟ 3] ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਇੰਦਰਪ੍ਰਸਥ ਕਾਲਜ ਫਾਰ ਵੂਮੈਨ ਵਿੱਚ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ। ਕਾਲਜ ਫੈਕਲਟੀ ਲਈ ਉਸਦਾ ਦਾਖਲਾ ਅਚਾਨਕ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੇ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਇੱਕ ਉਮਰ ਪਹਿਲਾਂ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਅਰੁਣਾ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਮੇਜਰ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਤੁਰੰਤ 1965 ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਲਈ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪੋਸਟ-ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।[7]

ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਔਰਤਾਂ ਵਾਂਗ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਹ "ਨਿਰਬਲਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਅੰਗ" ਮੰਨਦੀ ਸੀ ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੇਤਰ ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵਿਕਲਪ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਨ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਸਨ।[7] ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਲਮਾ ਮੈਟਰ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਬਣ ਗਈ।[8] 1967 ਵਿੱਚ, 21 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਸੇਵਾ ਲਈ ਮੁਸ਼ਕਲ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਜਿਸਦੀ ਚੋਣ ਦਰ ਉਸ ਸਮੇਂ 0.1% ਤੋਂ ਘੱਟ ਸੀ ਅਤੇ ਸਫਲ ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੀ।[6] ਅਰੁਣਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਸਾਲ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸਿਰਫ਼ 10 ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।[3][6] ਉਹ ਨਾਰੀਵਾਦ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਕਦਮਾਂ 'ਤੇ ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਨੂੰ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਪਸੰਦ ਸਮਝਦੀ ਸੀ। ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨੈਤਿਕਤਾ 'ਤੇ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਐਮ. ਐਨ. ਰਾਏ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੋਚਣ ਦੇ ਢੰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ।[ਨੋਟ 4][6] ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇ ਕੋਰਸ ਲਈ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਐਡਮਿਨਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਸਿਖਲਾਈ ਜਿਸਨੂੰ ਪ੍ਰੋਬੇਸ਼ਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਬੈਚ ਵਿੱਚ 100 ਸਫਲ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸਨ ਅਤੇ ਕੋਰਸ ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਕਾਨੂੰਨ, ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਅਧਿਐਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਘੋੜਸਵਾਰੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕਾਲ ਤੋਂ ਸ਼ਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਬਾਰੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਬੈਚ ਦੇ ਹੋਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸੁਧਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੈਚ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੈਚ ਲਈ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। [7]

ਮਜ਼ਦੂਰ ਕਿਸਾਨ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਗਠਨ

[ਸੋਧੋ]

ਰਾਏ ਨੇ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੋਂ  ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੁੱਦਿਆਂ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਤਿਲੋਨਿਆ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਵਰਕ ਅਤੇ ਰਿਸਰਚ ਕੇਂਦਰ (SWRC) ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ। [5][6] 1987 ਵਿੱਚ  ਸ਼ੰਕਰ ਸਿੰਘ, ਨਿਖਿਲ ਡੇ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਕਿਸਾਨ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਗਠਨ (MKSS) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।[7]

ਮੁਹਿੰਮਾਂ

[ਸੋਧੋ]

ਅਰੁਣਾ ਰਾਏ ਗਰੀਬਾਂ ਅਤੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਕਈ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ, ਸੂਚਨਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ, ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ (ਨਰੇਗਾ)[8] ਅਤੇ ਰੋਟੀ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[9] More recently, she has been involved with the campaign for universal, non-contributory pension for unorganised sector workers as a member of the Pension Parishad[10][11] ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਪੈਨਸ਼ਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਸੰਗਠਿਤ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਲਈ ਵਿਆਪਕ, ਗੈਰ-ਯੋਗਦਾਨ ਵਾਲੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਐਨਸੀਪੀਆਰਆਈ ਨੇ ਵ੍ਹਿਸਲਬਲੋਅਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਿਵਾਰਣ ਨੂੰ ਪਾਸ ਕਰਨ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਐਕਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ ਹੈ।[12][13]

ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੰਮ

[ਸੋਧੋ]

ਉਸ ਨੇ 2006 ਤੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ (ਐਨਏਸੀ) ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।[14][15]

ਮਜ਼ਦੂਰ ਕਿਸਾਨ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਰੁਣਾ ਰਾਏ ਨੂੰ ਦਿਹਾਤੀ ਕਾਮਿਆਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਲਈ 1991 ਲਈ ਟਾਈਮਜ਼ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪਸ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[16] 2000 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਲਈ ਰੈਮਨ ਮੈਗਸੇਸੇ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ।[17] 2010 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਜਨਤਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਅਕਾਦਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮਤਾ ਲਈ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। 2011 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਟਾਈਮ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੁਆਰਾ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸੌ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[18] ਸਤੰਬਰ 2017 ਵਿੱਚ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਨੇ ਰਾਏ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ 11 ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਮਿਸ਼ਨ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਜਨਕ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।[19]

ਉਸ ਨੂੰ ਮੌਂਟਰੀਅਲ ਦੀ ਮੈਕਗਿਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਗਲੋਬਲ ਗਵਰਨੈਂਸ ਵਿੱਚ 2016 ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[20][21]

2018 ਵਿੱਚ, ਐਮਕੇਐਸਐਸ ਸਮੂਹਿਕ ਦੇ ਨਾਲ, ਰਾਏ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਆਰਟੀਆਈ ਸਟੋਰੀ: ਪਾਵਰ ਟੂ ਦਿ ਪੀਪਲ ਹੈ।[22][23][24][25]

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ "Daughter Of The Dust | Urvashi Butalia | Oct 16,2006". www.outlookindia.com. Retrieved 2015-09-17.
  2. ↑ "'I would like to know how I am a traitor'". www.telegraphindia.com. Retrieved 2015-09-17.
  3. ↑
  4. ↑
  5. ↑ Women who dared, by Ritu Menon.
  6. ↑ Aruna Roy National Resource Center for Women, Govt. of India.
  7. ↑ MKSS As a Role Model Archived 2014-02-22 at the Wayback Machine., Civl Society Online.
  8. ↑ "Matersfamilias | Saba Naqvi | Aug 24,2015". www.outlookindia.com. Retrieved 2015-08-27.
  9. ↑ "Right to Food- A Fundamental Right". National Human Rights Commission, India. Retrieved 10 March 2020.
  10. ↑
  11. ↑ "Forgotten Brethren | Harsh Mander | Apr 20,2015". www.outlookindia.com. Retrieved 2015-08-27.
  12. ↑ "Aruna Roy seeks early passage of grievance redress, whistleblower bills". 19 December 2013. Retrieved 2015-08-27.
  13. ↑ Roy, Aruna. "The Fate of RTI After One Year of Modi is a Bad Omen". The Wire. Archived from the original on 18 October 2015. Retrieved 2015-08-27.
  14. ↑
  15. ↑ "Daughter Of The Dust | Urvashi Butalia | Oct 16,2006". www.outlookindia.com. Retrieved 2015-08-27.
  16. ↑ "Ramon Magsaysay Award Citation". Archived from the original on 7 May 2012. Retrieved 7 May 2009.
  17. ↑ Thehindu.com
  18. ↑
  19. ↑ Anjali Bisaria (7 September 2017). "11 Human Rights Activists Whose Life Mission Is To Provide Others With A Dignified Life/". Times Internet.
  20. ↑ "Professor of Practice Profile: Aruna Roy". ISID (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-11-17.
  21. ↑ "Professors of Practice in Global Governance". ISID (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 2021-03-30. Retrieved 2020-11-17.
  22. ↑ "New book on RTI an ode to unknown soldiers of the struggle". The Week (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-11-17.
  23. ↑ "Book review | 'The RTI Story: Power to the People' a memoir-cum-textual tome". The New Indian Express. Retrieved 2020-11-17.
  24. ↑
  25. ↑ Ahluwalia, Sanjeev (2018-04-27). "Book Review: Read it to know the pain and joy of activism". Deccan Chronicle (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-11-17.

ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ

[ਸੋਧੋ]

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

[ਸੋਧੋ]
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਅਰੁਣਾ_ਰਾਏ&oldid=801102" ਤੋਂ ਲਿਆ