ਇੰਦਰ ਸੈਨ
ਇੰਦਰ ਸੈਨ (13 ਮਈ 1903 - 14 ਮਾਰਚ 1994) ਸ਼੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਦੋ ਅਤੇ ਦਿ ਮਾਂ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ, ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਵਜੋਂ ਇੰਟੈਗਰਲ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਬਾਨੀ ਸਨ।
ਸੈਨ ਜੇਹਲਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਦੇ ਪੰਜਾਬ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਪੰਜਾਬ ਹੈ, ਪਰ ਜਦ ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਉੱਥੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਉਹ ਰੂਹਾਨੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਰੁਚੀ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਫ਼ਿਲਾਸਫੀ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।
ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਉਸਨੇ ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਫ੍ਰੀਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪੀਐਚਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਮਾਰਟਿਨ ਹੇਡੱਗਰ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਇਆ ਅਤੇ ਕੋਨੀਜ਼ਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸਿਖਾਇਆ।ਇਸ ਸਮੇਂ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਰੁਚੀਆਂ ਹੀਗਲਜ਼ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ ਅਤੇ ਜੰਗਸ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦਿਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਇਆ. ਦਸੰਬਰ 1933 ਵਿੱਚ ਉਹ ਜੰਗ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਜਦੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਸਭਾ ਲਈ ਕਲਕੱਤੇ ਗਏ। ਸੈਨ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਸੈਕਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ-ਪੱਛਮੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਲੈਕਚਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਵਾਮੀ ਪ੍ਰਣਾਵਨਦਾਸ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਟਰੱਸਟ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਵੀ ਸੀ।
1945 ਵਿਚ, ਸੈਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਅਰੋਬਿੰਦੋ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਅਗਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਲੈਕਚਰਾਂ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਲਿਖਤਾਂ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਸੰਪਰਕਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ, ਉਸਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੋਬਿੰਦੋ ਦੇ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਅਕਾਦਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ।
1940 ਅਤੇ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਮੱਧ ਤੋਂ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੱਧ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਏ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਪੇਪਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸ੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਦੋ ਦੇ ਯੋਗਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪਰੀਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ, ਇੰਟੈਗਰਲ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਅਟੁੱਟ ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਗਠਨ ਨਾਲ ਵੀ ਸਬੰਧਤ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਦੋ ਅਤੇ ਦਿ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[1]
ਉਸ ਦੇ ਕਾਗਜ਼, ਜੋ ਸ੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਦੋ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦਿ ਮਦਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭੇਜੇ ਗਏ ਸਨ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਭਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜਾਂ ਆਸ਼ਰਮ ਦੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ ਗਏ।[2] ਇਹ ਕਾਗਜ਼ ਅਦੌਂ ਤੱਕ ਸ੍ਰੀ ਅਰੋਬਿੰਦੋ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸੈਂਟਰ ਆਫ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਇੰਟੈਗਰਲ ਸਾਈਕੋਲੋਜੀ: ਦਿ ਸਾਈਕੋਲੋਜੀਕਲ ਸਿਸਟਮ ਆਫ਼ ਸ੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਦੋ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਹ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਦੂਸਰੇ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੰਟੈਗਰਲ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹਰੀਦਾਸ ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਲਿਆ ਅਤੇ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਦੇ ਇੰਸਟੀਚਿਯੂਟ ਆਫ ਇੰਟੈਗਰਲ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਵਿਖੇ ਇੰਟੈਗਰਲ ਕਾਉਂਸਲਿੰਗ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।
ਸੈਨ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕੰਮ 'ਦਿ ਮਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ' ਵਿੱਚ ਆਸ਼ਰਮ ਲਈ ਤਿੰਨ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਹਰਿਦੁਆਰ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਜਵਾਲਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਦੋ ਕੁਮਾਓਂ ਪਹਾੜੀਆਂ - "ਮਾਉਂਟੇਨ ਪੈਰਾਡਾਈਜ", ਇੱਕ ਬਗੀਚਾ ਅਤੇ "ਤਪੋਗੀਰੀ", ਜੋ ਕਿ ਸਾਧਨਾ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਸੀ। ਆਖਰੀ ਤੌਰ ਤੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਉਹ ਬਹੁਤ ਵਚਨਬੱਧ ਸੀ।
ਸੈਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਵਿਚ, ਅਟੁੱਟ ਅਤੇ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਦੇ ਥੀਮ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਹ ਅਕਸਰ "ਇੰਟੈਗਰਲ ਕਲਚਰ" ਅਤੇ "ਇੰਟੈਗਰਲ ਮੈਨ" ਵਰਗੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਸੀ।[3] ਉਸਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ "ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਹਾਰਕ ਮਨੋਰਥ ਜੋੜ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ"[4] ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਲੈਣ ਲਈ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।[5]
ਕਿਤਾਬਚਾ
[ਸੋਧੋ]- ਸੈਨ, ਇੰਦਰ, ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਏਕੀਕਰਨ। ਇੰਡੀਅਨ ਜੇ ਸਾਈਕੋਲ। 1943 18 31–34।
- - - ਸ਼੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਦੋ ਦੇ ਇੰਟੈਗਰਲ ਯੋਗਾ ਦੇ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਇੱਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ।ਸ੍ਰੀ ਅਰੋਬਿੰਦੋ ਮੰਦਰ 1944
- - - ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਯੋਗਾ. ਸ੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਦੋ ਮੰਦਰ 1945
- - - ਸ਼੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਦੋ ਕੰਮ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਤੇ। ਐਡਵੈਂਟ ਅਗਸਤ 1945
- - - ਪੂਰਨਤਾ ਦੀ ਤਾਕੀਦ। ਇੰਡੀਅਨ ਜੇ ਸਾਈਕੋਲ.। 1946 21 1–32।
- - - ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਦਰਸ਼। ਵੇਦਾਂਤ ਕੇਸਰੀ 1949–50
- - - ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਅਤੇ ਅਟੁੱਟ ਯੋਗ. ਜੇ ਐਜੂ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ। 1951 9 88-93
- - - ਸ੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਦੋ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ। ਦਰਸ਼ਨ ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮ 1952 - ਅਤੇ ਦਾਸ, ਏ.ਸੀ।
- - - ਫਲਸਫੇ ਦੀ ਪੈਰਵੀ। ਸ੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਦੋ ਮੰਦਰ 1952
- - - ਸ਼੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਦੋ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ-ਪੱਛਮੀ ਸਿੰਥੇਸਿਸ। ਐਡਵੈਂਟ ਨਵੰਬਰ 1954
- - - ਯੋਗਿਕ ਤਰੀਕਾ। ਬਸੰਤ 1957
- - - ਸ਼੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਡੋ ਵਿੱਚ ਮੈਨ ਦੀ ਧਾਰਣਾ। ਐਡਵੈਂਟ ਅਪ੍ਰੈਲ 1957; ਵਰਲਡ ਯੂਨੀਅਨ ਜੁਲਾਈ – ਸਤੰਬਰ 1968
- - - ਸ਼੍ਰੀਲੌਬਿੰਦੋ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਵਜੋਂ। ਦਰਸ਼ਨ ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮ 1957–58
- - - ਸ੍ਰੀ ਅਰੋਬਿੰਦੋ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ। ਸੁਪਰਮੈਂਟਲ ਏਜ 1958 ਦਾ ਪਾਇਨੀਅਰ
- - - ਫਿਲਾਸਫੀ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਲੀਡ। ਮਦਰ ਇੰਡੀਆ ਨਵੰਬਰ 1958
- - - ਸ਼੍ਰੀਨ ਅਰੌਬਿੰਦੋ ਦਾ ਇੰਟੈਗਰਲ ਯੋਗਾ ਭਾਰਤੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਸਮਕਾਲੀ ਯੋਗਦਾਨ ਵਜੋਂ। ਮਦਰ ਇੰਡੀਆ ਫਰਵਰੀ 1959
- - - ਅਟੁੱਟ ਯੋਗਾ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ। ਬਸੰਤ 1960
- - - ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਰੂਹ। ਜੂਨੀਅਰ ਯੋਗਾ 1962
- - - ਸ਼੍ਰੀ ਓਰੋਬਿੰਦੋ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਯੋਗਾ। ਐਡਵੈਂਟ ਅਗਸਤ 1966
- - - ਅਟੁੱਟ ਸ਼ਖਸੀਅਤ। ਐਡਵੈਂਟ ਨਵੰਬਰ 1966
- - - ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਸਭਿਆਚਾਰ। ਮਦਰ ਇੰਡੀਆ ਦਸੰਬਰ 1966
- - - ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਦੇ ਮਾਰਗ, ਪੂਰਨ ਰਸਤਾਸ੍ਰੀਨਵੰਤੂ ਫਰਵਰੀ 1967
- - - ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਯੋਗਿਕ ਪਹੁੰਚ। ਐਡਵੈਂਟ ਫਰਵਰੀ 1967
- - - ਅਧਿਆਤਮਕ ਅਭਿਆਸਾਂ ਤਹਿਤ ਬੌਧਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀ। ਸ੍ਰੀਨਵੰਤੂ ਅਪ੍ਰੈਲ 1967
- - - ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਅਤੇ ਅਟੁੱਟ ਯੋਗ। ਐਡਵੈਂਟ ਨਵੰਬਰ 1967
- - - ਅਲੌਕਿਕ ਸੱਚ। ਐਡਵੈਂਟ ਅਪ੍ਰੈਲ 1968
- - - ਇਨਟੈਗਰਲ ਕਲਚਰ ਇਨ ਮੈਨ। ਵਰਲਡ ਯੂਨੀਅਨ ਅਪ੍ਰੈਲ – ਜੂਨ 1970; ਯੂਨੈਸਕੋ ਘੋਸ਼ਣਾ 1970
- - - ਸ੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਦੋ ਅਤੇ ਦਿ ਮਾਂ; ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਢੰਗ - ਸੰਗ੍ਰਿਹ
- - - ਇੰਟੈਗਰਲ ਸਾਈਕੋਲੋਜੀ ਦਿ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਸ਼੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਦੋ (ਅਸਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਚ), ਸ੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਦੋ ਆਸ਼ਰਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਵਿਭਾਗ, ਪੋਂਡਚੇਰੀ, ਪਹਿਲੀ ਐਡੀਸ਼ਨ 1986; ਦੂਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ 1999
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Patel, "The Presence of Dr Indra Senji", p. 11
- ↑ Patel, "The Presence of Dr Indra Senji", p. 10
- ↑ Patel, "The Presence of Dr Indra Senji", p. 12
- ↑ Sen, 1960, "The Indian Approach to Psychology" in Chaudhuri and Spiegelberg eds, The Integral Philosophy of Sri Aurobindo, London: George Allen and Unwin, 1960, p. 186, cited in Haridas Chaudhuri "Yoga Psychology", in Charles T. Tart (ed.) Transpersonal Psychologies, Harper Colophon, 1975, p. 236
- ↑ Melvin Herman Marx and William Allen Hillix, Systems and theories in psychology, McGraw-Hill, 1963, page 461