ਉਤਪਲਾਵਨ ਬਲ
ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ, ਉਤਪਲਾਵਨ ਬਲ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ:Buoyancy) ਉਹ ਬਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਰਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡੁੱਬੀ ਵਸਤੂ ਦੇ ਭਾਰ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਤਰਲ ਵੱਲੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਰਲ ਦੇ ਇੱਕ ਕਾਲਮ ਵਿੱਚ, ਤਰਲ ਦੇ ਭਾਰ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਡੂੰਘਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦਬਾਅ ਵਧਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰਲ ਦੇ ਕਾਲਮ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦਬਾਅ ਕਾਲਮ ਦੇ ਉਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇੱਕ ਤਰਲ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ ਦੇ ਤਲ ਤੇ ਦਬਾਅ ਉਸ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਬਾਅ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਓਸ ਚੀਜ਼ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਉਪਰ ਵੱਲ ਬਲ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਬਲ ਦੀ ਤਾਕਤ, ਦਬਾਅ ਅੰਤਰ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤਕ ਹੈ ਅਤੇ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਰਚੀਮੀਡਿਸ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੁਆਰਾ ਵਿਖਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ) ਤਰਲ ਦੇ ਭਾਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[1]
ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ, ਇੱਕ ਆਬਜੈਕਟ ਜਿਸਦੀ ਘਣਤਾ ਉਸ ਤਰਲ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਡੁਬੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਡੁੱਬ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਆਬਜੈਕਟ ਤਰਲ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਸੰਘਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਢਾਲਿਆ ਗਿਆ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸ਼ਤੀ ਨੂੰ), ਤਾਂ ਫੋਰਸ ਉਸਨੂੰ ਤੈਰਦਾ ਰੱਖ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ,ਉਤਪਲਾਵਨ ਬਲ ਸਰੀਰ ਦੁਆਰਾ ਪਾਸੇ ਹਟਾਏ ਗਏ ਤਰਲ ਦੇ ਭਾਰ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦੇ ਉਤਪਲਾਵਨ ਬਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਤਰਲ ਦੀ ਵਿਸਥਾਰਤ ਵਾਲੀਅਮ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[2]