ਕੁਬਲਈ ਖ਼ਾਨ
ਕੁਬਲਈ ਖ਼ਾਨ (ਮੰਗੋਲ: Хубилай хаан; ਚੀਨੀ: 忽必烈) ਮੰਗੋਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਰਾਜਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ 1260 ਵਲੋਂ 1294 ਤੱਕ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਯੂਆਨ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਮੋਢੀ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਰਾਜ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਯੂਰਾਲ ਤੱਕ ਅਤੇ ਸਾਈਬੇਰੀਆ ਤੋਂ ਅਜੋਕੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਰਹਿਣ ਲਾਇਕ ਖੇਤਰਫਲ ਦਾ 20 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੈ। ਕੁਬਲਈ ਖ਼ਾਨ ਮੰਗੋਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਮੋਢੀ ਚੰਗੇਜ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਪੋਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ ਤੋਲੂਈ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਸੋਰਗੋਗਤਾਨੀ ਬੇਕੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨਿਪੁਣਤਾ ਨਾਲ ਪਾਲਿਆ ਅਤੇ ਪਰਵਾਰਿਕ ਹਾਲਾਤਾਂ ਉੱਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕਾਬੂ ਰੱਖਿਆ ਕਿ ਕੁਬਲਈ ਮੰਗੋਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਭਾਗ ਦਾ ਰਾਜਾ ਬਣ ਸਕਿਆ।[1][2]
ਮੁਢਲੇ ਸਾਲ
[ਸੋਧੋ]ਕੁਬਲਈ ਖਾਨ ਟੋਲੂਈ ਦਾ ਚੌਥਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ ਅਤੇ ਸੋਰਘਘਟਨੀ ਬੇਕੀ ਤੋਂ ਉਸਦਾ ਦੂਜਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਉਸਦੇ ਦਾਦਾ ਚੈਂਗਿਸ ਖਾਨ ਨੇ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਸੋਰਘਘਟਾਨੀ ਨੇ ਇੱਕ ਬੋਧੀ ਟਾਂਗੁਟ ਔਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਨਰਸ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕੁਬਲਈ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ।ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਖਵੇਰਜ਼ਮੀਆ ਦੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਘਰ ਜਾ ਰਹੇ ਸਮੇਂ, ਚੈਂਗਿਸ ਖਾਨ ਨੇ ਇਲੀ ਨਦੀ ਨੇੜੇ 1224 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਪੋਤਰੇ ਮਾਂਗਕੇ ਅਤੇ ਕੁਬਲਈ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਰਸਮ ਕੀਤੀ।[3] ਕੁਬਲਈ ਉਸ ਸਮੇਂ ਨੌਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਖਰਗੋਸ਼ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹਿਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।ਇੱਕ ਮੰਗੋਲੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਨੇ ਕੁਬਲਈ ਦੀ ਮੱਧ ਉਂਗਲੀ 'ਤੇ ਮਾਰੇ ਗਏ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਚਰਬੀ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, "ਇਸ ਲੜਕੇ ਕੁਬਲਾਈ ਨੇ ਜੋ ਨੌਂ ਸਾਲ ਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਖਰਗੋਸ਼ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹਿਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਕੁਬਲਈ ਸਿਆਣਪ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਉਸ ਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਿਆਨ ਦਿਓ - ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਧਿਆਨ ਦਿਓ। ”ਬਜ਼ੁਰਗ (ਮੰਗੋਲਾ ਸਮਰਾਟ) ਚਾਂਗੀਸ ਖਾਨ ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਬਾਅਦ 1227 ਵਿੱਚ ਮਰ ਗਏ, ਜਦੋਂ ਕੁਬਲਾਈ 12 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ।ਕੁਬਲਈ ਦੇ ਪਿਤਾ ਟੋਲੂਈ ਚਾਂਗੀਸ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ, ਕੁਬਲਾਈ ਦੇ ਤੀਜੇ ਚਾਚੇ ਓਗੇਦੇਈ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ 1229 ਵਿੱਚ ਖਗਾਨ ਵਜੋਂ ਗੱਦੀ ਮਿਲਣ ਤਕ ਦੋ ਸਾਲ ਰਿਜੈਂਟ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਰਹੇ।ਜਿਨ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੀ ਮੰਗੋਲ ਦੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 1236 ਵਿਚ, ਓਗੇਡੇਈ ਨੇ ਹੇਬੀਈ ਨੂੰ (80,000 ਘਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ) ਤੋਲੂਈ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸਦੀ ਮੌਤ 1232 ਵਿੱਚ ਹੋਈ।ਕੁਬਲਈ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਜਾਇਦਾਦ ਮਿਲੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 10,000 ਘਰ ਸਨ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Focus on World History: The Era of Expanding Global Connections: 1000-1500, Kathy Sammis, Walch Publishing, 2002, 978-0-8251-4369-4, ... As a widow, Sorqoqtani cared for and protected her sons, their children and grandchildren, and the great princes and soldiers who had served Chinggis Khan and Tolui Khan and were now attached to her sons ...
- ↑ The role of women in the Altaic world: Permanent।nternational Altaistic Conference, 44th meeting, Walberberg, 26-31 अगस्त 2001, Otto Harrassowitz Verlag, 2007, 978-3-447-05537-6, ... After the death of Tolui Khan in the 1 3th century, his queen, Sorqaytani ruled alone for a short period ...
- ↑ ite ite ਹਵਾਲਾ ਕਿਤਾਬ | ਪਹਿਲਾਂ = ਜੈਕ | ਆਖਰੀ = ਮੌਸਮਬੱਧ | ਸਿਰਲੇਖ = ਮੰਗੋਲੀ ਕਵੀਨਜ਼ ਦਾ ਗੁਪਤ ਇਤਿਹਾਸ | ਪੰਨਾ = 135}}