ਕੇਂਪਾ ਨੰਜਾਮਮਨੀ ਵਾਣੀ ਵਿਲਾਸਾ ਸੰਨਿਧਨਾ
| ਕੇਂਪਾ ਨੰਜਾਮਮਨੀ ਦੇਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਾਜਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ | |
|---|---|
| ਮੈਸੂਰ ਦੀ ਮਹਾਰਾਣੀ | |
 ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਾਨੀ ਵਿਲਾਸਾ ਆਪਣੇ ਪੋਤੇ ਜਯਾਚਮਰਾਰਾਜੇਂਦਰ ਵਾਦੀਅਰ | |
| ਜਨਮ | 1866 ਕਲਾਲੇ, ਮੈਸੂਰ ਦਾ ਰਾਜ |
| ਮੌਤ | 7 ਜੁਲਾਈ 1934 (ਉਮਰ 67–68) ਬੈਂਗਲੋਰ, ਮੈਸੂਰ ਦਾ ਰਾਜ |
| ਜੀਵਨ-ਸਾਥੀ | ਚਮਰਾਰਾਜੇਂਦਰ ਵਾਦੀਅਰ X |
| ਔਲਾਦ | ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਜਾ ਵਾਦੀਅਰ IV ਕੰਤੀਰਾਵਾ ਨਰਸਿਮਾਹਰਾਜਾ ਵਾਦੀਅਰ ਜਯਾਲਕਸਹਮੀ ਅਮਮਾਨੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਜਾ ਅਮਮਾਨੀ ਚਾਲੁਵਾਜਾ ਅਮਮਾਨੀ |
| ਪਿਤਾ | ਨਰਸਾਰਾਜਾ ਯੁਰਸ |
| ਮਾਤਾ | ਕੇਂਪਾਨੰਜਾਮਮਨੀ |
| ਧਰਮ | ਹਿੰਦੂ |
ਕੇਂਪਾ ਨੰਜਾਮਮਨੀ ਵਾਣੀ ਵਿਲਾਸਾ ਸੰਨਿਧਨਾ (1866-1934) ਮੈਸੂਰ ਦੀ ਰਾਣੀ ਅਤੇ ਰੀਜੈਂਟ ਸੀ; ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਾਰਾਜ ਵਾਦੀਅਰ IV ਦੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ 1895 ਅਤੇ 1902 ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਰੀਜੈਂਟ ਰਹੀ। ਉਹ ਚਮਰਾਰਾਜੇਂਦਰ ਵਾਦੀਅਰ X ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਜਾ ਵਾਦੀਅਰ IV ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ। ਉਹਦੀ ਮੈਸੂਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਗ੍ਹਾਂ ਹੈ। ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਯੋਗਦਾਨ, ਮਹਾਰਾਣੀ ਦੀ ਰੀਜੈਂਟ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬਤੌਰ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਰਾਜਾ ਵਾਦੀਅਰ।V ਦੀ ਰਾਣੀ ਮਾਂ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਾਜਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਵਜੋਂ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਰਹੀ। ਮੈਸੂਰ ਰਾਣੀਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਊਸਨੂੰ ਤਿੰਨ ਦੁਰਲੱਭ ਹੀਰਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]26 ਮਈ 1878 ਨੂੰ ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਚਮਰਾਰਾਜੇਂਦਰ ਵਾਦੀਅਰ X ਨਾਲ ਹੋਇਆ। 1884 ਵਿੱਚ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਜਾ ਵਾਦੀਅਰ।V ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਜੋੜੇ ਕੋਲ ਹੋਇਆ। ਤੁਰੰਤ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰ ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਇੱਕ ਦੁੱਜੇ ਪੁੱਤਰ, ਕੰਤੀਰਾਵਾ ਨਰਸਿਮਾਹਰਾਜਾ ਵਾਦੀਅਰ, ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਬੇਟੀਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ।
ਇੱਕ ਸੰਖੇਪ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਬਾਅਦ, 69 ਸਾਲਾ ਮਹਾਰਾਣੀ ਦੀ 7 ਜੁਲਾਈ 1934 ਨੂੰ ਬੰਗਲੌਰ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।[1]
ਵਾਣੀ ਵਿਲਾਸ ਰੀਜੈਂਸੀ
[ਸੋਧੋ]ਮਹਾਰਾਜਾ ਚਮਰਾਜੇਂਦਰ ਵਾਡੀਅਰ, ਜਦੋਂ 1894 ਵਿੱਚ ਕਲਕੱਤਾ ਦੀ ਯਾਤਰਾ 'ਤੇ ਸਨ, ਨੂੰ ਡਿਪਥੀਰੀਆ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਚਾਨਕ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਚਾਨਕ ਇੱਕ ਵਾਅਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜੋ ਸਿਰਫ 13 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ 32 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਛਾਪ ਛੱਡ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਨੇ ਅਚਾਨਕ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਕਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਰਾਜੇਂਦਰ ਵਾਡੀਅਰ ਚੌਥਾ ਅਜੇ ਵੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਇਸ ਅਣਕਿਆਸੀ ਦੁਖਾਂਤ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਨੁਕਸਾਨ ਵਜੋਂ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਅਨਾਥ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਰਾਜ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਭਾਰ ਮਹਾਰਾਣੀ ਕੈਂਪਨੰਜਮੰਨੀ 'ਤੇ ਆ ਪਿਆ। ਇਤਿਹਾਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਚੁਣੌਤੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ: ਰਾਜਧਾਨੀ ਮੈਸੂਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਬੁਬੋਨਿਕ ਪਲੇਗ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਬਾਦੀ ਅੱਧੀ ਰਹਿ ਗਈ। ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਰਾਣੀ-ਰੀਜੈਂਟ ਵਜੋਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਅਹੁਦਾ ਜੋ ਉਸਨੇ 1895 ਤੋਂ 1902 ਤੱਕ ਲਗਭਗ ਅੱਠ ਔਖੇ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਸੰਭਾਲਿਆ, ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਾਨ, ਮਾਣ, ਸ਼ਰਧਾ, ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਨਾਲ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤਰੀਕੇ ਲਈ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।
ਉਸਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਰ ਕੇ. ਸ਼ੇਸ਼ਾਦਰੀ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਰ ਟੀ. ਆਰ. ਏ. ਥੰਬੂ ਚੇਟੀ, ਮੈਸੂਰ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਅਤੇ ਰੀਜੈਂਸੀ ਪ੍ਰਿਵੀ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਮੈਂਬਰ, ਵੀ ਅਈਅਰ ਲਈ ਇੱਕ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਦੀਵਾਨ ਸਨ। ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਭਰਾ ਸਰ ਐਮ. ਕਾਂਤਰਾਜ ਉਰਸ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਨ ਸਨ, ਨੇ ਉਸਦੇ ਨਿੱਜੀ ਸਕੱਤਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਮੈਸੂਰ ਨੂੰ ਮੰਦੀ ਤੋਂ ਉਭਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁਸ਼ਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦਿੱਤਾ। ਕਾਵੇਰੀ ਨਦੀ ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਉਤਪਾਦਨ, ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ, ਵਾਣੀ ਵਿਲਾਸ ਸਾਗਰ ਬੰਨ੍ਹ (ਜਿਸਨੂੰ ਮਾਰੀ-ਕਨਵੇ ਘਾਟੀ ਜਲ-ਨਿਕਾਸੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ, ਨਵੇਂ ਮਹਿਲ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ, ਮੈਸੂਰ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ, ਪਾਈਪਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ (ਵਾਣੀ ਵਿਲਾਸ ਵਾਟਰਵਰਕਸ), ਅਤੇ ਬੰਗਲੌਰ ਵਿੱਚ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਹਸਪਤਾਲ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਰੱਖਣਾ ਕਾਫ਼ੀ ਸਬੂਤ ਸਨ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਤਾਜ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਗਵਾਈ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੀਆਈ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ।
...ਮੈਸੂਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਹੀਰੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਣੀ ਲਕਸ਼ਮੰਨੀ, ਮਹਾਰਾਣੀ ਸੀਤਾਵਿਲਾਸਾ ਸੰਨੀਧਾਨਾ, ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਾਣੀ ਵਿਲਾਸਾ ਸੰਨੀਧਾਨਾ [ਕੇਂਪਾ ਨੰਜਮੰਨੀ]। ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾ ਵਾਡੀਅਰ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਸਾਰੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਵੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਸੁਨਹਿਰੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਜਾਣ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ...
ਪ੍ਰੋ. ਰਾਓ ਬਹਾਦਰ ਆਰ ਨਰਸਿਮਹਾਚਰ
ਮਹਾਰਾਣੀ ਕੈਂਪਨੰਜਮੰਨੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਸੀ; ਉਸਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ, ਮਹਾਰਾਣੀ ਕਾਲਜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਮਿਲਿਆ। ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਪੱਕੀ ਪੈਰੋਕਾਰ ਸੀ, ਪਰ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਬਰਾਬਰ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੀ ਸੀ।
ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ
[ਸੋਧੋ]ਉਹ ਉਦੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਗਈ ਜਦੋਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਰਾਜਾ ਵਾਡੀਅਰ ਚੌਥਾ 8 ਅਗਸਤ 1902 ਨੂੰ ਜਵਾਨ ਹੋਇਆ; ਯੁਵਰਾਜ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਾ ਜਿਸਨੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਰਾਜ-ਕਾਲ ਦਾ ਅੰਤ ਅਤੇ ਮੈਸੂਰ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਯੁੱਗ ਜਿਸਨੂੰ ਰਾਮਰਾਜਯ ਨੇ ਐਂਕੋਮੀਅਮ ਦੁਆਰਾ ਜਾਣਿਆ।
ਇੱਕ ਸੰਖੇਪ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਦੀ ਮੌਤ 7 ਜੁਲਾਈ 1934 ਦੀ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਬੰਗਲੌਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।[1]
ਵਿਰਾਸਤ
[ਸੋਧੋ]ਮੈਸੂਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ 'ਵਾਣੀ ਵਿਲਾਸਾ' ਦੇ ਅਗੇਤਰ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਹਨ: ਵਾਟਰਵਰਕਸ (ਵਾਣੀ ਵਿਲਾਸਾ ਸਾਗਰ ਡੈਮ), ਮੈਟਰਨਿਟੀ ਹਸਪਤਾਲ, ਗਰਲਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਕਾਲਜ, ਪੁਲ, ਲੇਡੀਜ਼ ਕਲੱਬ, ਅਤੇ ਰੋਡ, ਜੋ ਅੱਜ ਤੱਕ, ਉਸਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਮਹੱਤਤਾ
[ਸੋਧੋ]'ਵਾਨੀ ਵਿਲਾਸਾ' ਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਓਲਡ ਮੈਸੂਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸੰਸਥਾਨ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਮੁਹਲਾ, ਵਾਟਰ ਵਰਕਸ, ਜਣੇਪਾ ਹਸਪਤਾਲ, ਗਰਲਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਪੁਲ, ਲੇਡੀਜ਼ ਕਲੱਬ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੜਕ, ਜੋ ਉਸਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਬਣਵਾਏ ਗਏ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Queen Mother of Mysore Dead". The।ndian Express. 9 July 1934. Retrieved 8 May 2017.
ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ
[ਸੋਧੋ]- Royaloo Chetty, T. (1909). A Brief Sketch of the Life of T. R. A. Thumboo Chetty, C.I.E, Formerly Chief Judge and Officiating Dewan of Mysore. Hoe & Co.Madras.