ਕੇਲਦੀ ਚੇਂਨਾਮਾ
ਕੇਲਦੀ ਚੇਂਨਾਮਾ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | ਚੇਂਨਾਮਾ |
| ਮੌਤ | 1696 |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਭਾਰਤੀ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਬੀਜਾਪੁਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਅਧੀਨਗੀ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਸੋਮਾਸ਼ੇਕਾਰਾ ਨਾਇਕ |
ਕੇਲਦੀ ਚੇਂਨਾਮਾ ਕਰਨਾਟਕਾ ਵਿੱਚ ਕੇਲਦੀ ਰਾਜ (1671-1696) ਦੀ ਰਾਣੀ ਸੀ। ਕੁੰਦਾਪੁਰ, ਕਰਨਾਟਕਾ ਦੇ ਇੱਕ ਲਿੰਗਾਇਤ, ਦੀ ਉਹ ਸਿੱਦਾਪਾ ਸੇਤੀ ਸੀ ਧੀ ਸੀ, ਜੋ ਜੱਦੀ ਵਪਾਰੀ ਸੀ।[1] ਕੇਲਦੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਵਿਜੈਨਗਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਿਆ।[2] ਚੇਂਨਾਮਾ ਨੇ ਰਾਜਾ ਸੋਮਾਸ਼ੇਕਾਰਾ ਨਾਇਕ ਨਾਲ 1667 ਈ. ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ। ਸੋਮਾਸ਼ੇਕਾਰਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1677 ਵਿੱਚ,[3] ਚੇਂਨਾਮਾ ਨੇ ਕੇਲਾਦੀ ਨਾਇਕ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਸ਼ਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚਲਾਇਆ। 26 ਸਾਲ ਦੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਰਨਾਟਕ, ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਕੇਲਾਦੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਉਸਦੀ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ਤੋਂ ਅਗਵਾ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਬਾਸਾਵੱਪਾ ਨਾਇਕ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਉਸਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜੋ ਹੀਰਿਆ ਬਾਸਾਵੱਪਾ ਨਾਇਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਫਲ ਰਿਹਾ।
ਰਾਜ
[ਸੋਧੋ]1677 ਵਿੱਚ ਸੋਮਸ਼ੇਖਰ ਨਾਇਕ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੇਂਨੰਮਾ ਨੇ ਕੇਲਾਡੀ ਨਾਇਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਆਪਣੇ 25 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਕਰਨਾਟਕ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਕੇਲਾਡੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਫੌਜੀ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਦੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਨੇ ਬਸਵੱਪਾ ਨਾਇਕ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਿਆ, ਜੋ ਉਸਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜੋ ਹਿਰੀਆ ਬਸਵੱਪਾ ਨਾਇਕ ਵਜੋਂ ਸਫਲ ਹੋਇਆ। ਉਸਨੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਰਚ ਅਤੇ ਚੌਲ ਵਰਗੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਨਾਲ ਵਪਾਰਕ ਸਮਝੌਤਾ ਵੀ ਕੀਤਾ। ਚੰਨਾਗਿਰੀ ਦਾ ਨਾਮ ਉਸਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਉਸਨੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਰਜਾਨ, ਹੋਂਨਾਵਰਾ, ਚੰਦਰਵਾੜਾ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣਪੁਰਾ ਵਿੱਚ ਚਰਚ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਵੀ ਦਿੱਤੀ।[1] ਕਰਨਾਟਕ ਰਾਜ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਰਾਣੀ ਚੇਂਨਭੈਰਦੇਵੀ, ਅਬੱਕਾ ਰਾਣੀ, ਕਿੱਟੂਰ ਚੇਂਨੰਮਾ, ਬੇਲਾਵੜੀ ਮੱਲੰਮਾ ਅਤੇ ਓਨਾਕੇ ਓਬਾਵਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮਹਿਲਾ ਯੋਧਿਆਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2]
ਮੈਸੂਰ ਨਾਲ ਜੰਗ
[ਸੋਧੋ]ਮੈਸੂਰ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ, ਚਿੱਕਦੇਵ ਰਾਜਾ ਨੇ ਇੱਕ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਮੈਸੂਰ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿੱਕਤੋਟਾਗੇਰੇ, ਮਗਦੀ, ਲੱਡਾਗਿਰੀ, ਕਦੂਰ, ਵੀਰਾਨੇਦੁਰਗਾ, ਚੰਨਾਰਯਦੁਰਗਾ, ਬਿਜਵਾਰਾ, ਗੁੰਡੂਮਾ ਲੇਦੁਰਗਾ ਅਤੇ ਭੂਟੀਪੁਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਇਹ ਸਾਰੇ ਇੱਕੋਰੀ ਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ। ਇਸ ਵਿਸਥਾਰ ਨੇ ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਮਰਾਠਾ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਕੋਰੀ ਰਾਜ, ਰਾਣੀ ਚੇਨੰਮਾ ਦੇ ਰਾਜ ਅਧੀਨ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਗੋਦ ਲਏ ਨਾਬਾਲਗ ਪੁੱਤਰ ਬਸਵ ਰਾਜਾ ਵੱਲੋਂ ਰਾਜ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਨੇ ਇੱਕ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਬਚਾਅ ਕੀਤਾ। ਇੱਕੋਰੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਵਾਸੁਧਾਰੇ [3] ਵਿਖੇ ਮੈਸੂਰ ਫੌਜ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਹਰਾਇਆ ਅਤੇ ਕਦੀਰ, ਬਨਵਾਰਾ, ਹਸਨ ਅਤੇ ਬੇਲੂਰ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਿੱਕਦੇਵ ਰਾਜਾ ਦੁਆਰਾ ਹੋਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੀ ਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ।[4]
ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੁਆਰਾ ਹਮਲਾ
[ਸੋਧੋ]ਉਸਨੇ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਾਜਰਾਮ ਛਤਰਪਤੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਨ ਦਿੱਤੀ ਜੋ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ[4] ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਕੈਬਨਿਟ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਤੋਂ ਭੱਜਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਜਾਰਾਮ ਨੂੰ ਆਦਰ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਔਰੰਗਜੇਬ ਨੇ ਕੇਲਦੀ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕੇਲਦੀ ਚੇਂਨਾਮਾ ਨੇ ਹਾਰਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਅਤੇ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਇੱਕ ਸੰਧੀ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ ਹੋਈ।[5] [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਵਿਰਾਸਤ
[ਸੋਧੋ]ਕੰਨੜ ਔਰਤਾਂ ਰਾਣੀ ਅੱਬਕਾ, ਓਨਾਕੇ ਓਬਾਵਾ ਅਤੇ ਕਿੱਤੂਰ ਚੇਂਨਾਮਾ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹਨੂੰ ਵੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਿਰਜਾਂ ਕਿਲ੍ਹਾ ਕੇਲਾਦੀ ਚੇਂਨਾਮਾ ਵਲੋਂ ਬਣਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਚੇਨੰਮਾ ਨੇ ਪਹਾੜੀ 'ਤੇ ਇੱਕ ਕਿਲ੍ਹਾ ਬਣਾਇਆ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਉਸਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਚੰਨਾਗਿਰੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।
ਚੇਨੰਮਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨੇਕ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਔਰਤ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ amar chitra katha vol 793
- ↑ Bhat, N. Shyam (1998). South Kanara, 1799-1860: a study in colonial administration and regional response (1st ed.). New Delhi, India: Mittal Publications. p. 43. ISBN 9788170995869.
- ↑ Thilagavathi, B.S. Chandrababu, L. (2009). Woman, her history and her struggle for emancipation. Chennai: Bharathi Puthakalayam. p. 241. ISBN 9788189909970.
{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ Krishnamurthy, Radha (1995). Sivatattva Ratnakara of Keladi Basavaraja: a cultural study. Keladi, Karnataka: Keladi Museum and Historical Research Bureau. pp. 6, 115.
- ↑ "1671-96 Rani Regnant Chennamma of Keladi (or Bednur) (India)". Worldwise guide to women in leadership. Retrieved 13 November 2012.