ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ
 | ਇਹ ਲੇਖ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਉੱਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਅੰਦਾਜ਼ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। |
ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ
[ਸੋਧੋ]ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦੋਵੇਂ ਉਸਦੇ ਕਾਰਜਕੁਸ਼ਲਤਾ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਭੌਤਿਕ ਅੰਸ਼ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਉਹ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਹਨ ਜੋ ਇਹ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਦਾ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਵਿਸਥਾਰ ਪੂਰਵਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।
1. ਹਾਰਡਵੇਅਰ (Hardware):
[ਸੋਧੋ]ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਭੌਤਿਕ ਪੁਰਜ਼ੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ ਜਾਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਿੱਸੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ:
i) ਸੈਂਟਰਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ (CPU):
[ਸੋਧੋ]ਸੀਪੀਯੂ (Processor) ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਆਰਡਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੈਲਕੁਲੇਸ਼ਨਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਹਦੇ ਵਿੱਚ ਕੋਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡੁਅਲ-ਕੋਰ, ਕਵਾਡ-ਕੋਰ, ਜੋ ਕੰਮ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ii) ਮੈਮਰੀ (Memory):
[ਸੋਧੋ]ਰੈਂਡਮ ਐਕਸੈਸ ਮੈਮਰੀ (RAM):
[ਸੋਧੋ]ਇਹ ਉਤਲੀ ਸਮੇਂ ਲਈ ਡਾਟਾ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੈਮ, ਉਨਾ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਗਤੀ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ।
ਰੀਡ ਓਨਲੀ ਮੈਮਰੀ (ROM):
[ਸੋਧੋ]ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸੂਚਨਾ ਸਟੋਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
iii) ਸਟੋਰੇਜ (Storage):
[ਸੋਧੋ]ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਡਰਾਈਵ (HDD) ਅਤੇ Solid-State Drive (SSD) ਸਟੋਰੇਜ ਯੂਨਿਟ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਸਾਰੇ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਸਟੋਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। HDD ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਿਆਦਾ ਕੱਫੀ ਅਤੇ ਕਮ ਗਤੀ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ SSD ਜਿਆਦਾ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਕੀਮਤੀ।
iv) ਮਦਰਬੋਰਡ (Motherboard):
[ਸੋਧੋ]ਇਹ ਮੁੱਖ ਭਾਗ ਹੈ ਜਿਸ 'ਤੇ ਸਾਰੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਦੇ ਹਿੱਸੇ (CPU, RAM, HDD ਆਦਿ) ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਅੰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਕਮਿਊਨਿਕੇਸ਼ਨ ਲਈ ਵਰਤਦਾ ਹੈ।
v) ਇਨਪੁਟ ਅਤੇ ਆਉਟਪੁਟ ਡਿਵਾਈਸ (Input/Output Devices):
[ਸੋਧੋ]ਕੀਬੋਰਡ, ਮਾਊਸ, ਮਾਈਕ੍ਰੋਫੋਨ: ਇਨਪੁਟ ਡਿਵਾਈਸ ਹਨ ਜੋ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੱਕ ਪੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਮੋਨੀਟਰ, ਪ੍ਰਿੰਟਰ, ਸਪੀਕਰ: ਆਉਟਪੁਟ ਡਿਵਾਈਸ ਹਨ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਤੀਜੇ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ।
vi) ਗ੍ਰਾਫਿਕਸ ਕਾਰਡ (Graphics Card):
[ਸੋਧੋ]ਇਹ ਗ੍ਰਾਫਿਕਸ ਦਾ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਅਤੇ ਡਿਸਪਲੇਅ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਖੇਡਾਂ, ਵੀਡੀਓ ਸੰਪਾਦਨ ਅਤੇ 3D ਰੇਂਡਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
vii) ਨੈਟਵਰਕਿੰਗ ਹਾਰਡਵੇਅਰ:
[ਸੋਧੋ]ਨੈਟਵਰਕ ਇੰਟਰਫੇਸ ਕਾਰਡ (NIC), ਮੋਡਮ, ਅਤੇ ਰਾਊਟਰ ਨੈਟਵਰਕ ਤੇ ਕਮਿਊਨਿਕੇਸ਼ਨ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
2. ਸਾਫਟਵੇਅਰ (Software):
[ਸੋਧੋ]ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਉਸ ਸੈੱਟ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦੋ ਮੁੱਖ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:
i) ਸਿਸਟਮ ਸਾਫਟਵੇਅਰ (System Software):
[ਸੋਧੋ]ਸਿਸਟਮ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਉਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹਨ ਜੋ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਆਵਸ਼ਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਉਦਾਹਰਣ:
ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ (Operating System):
[ਸੋਧੋ]ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਨਾਲ ਇੰਟਰਫੇਸ ਕਮਿਊਨਿਕੇਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿੰਡੋਜ਼, ਲਿਨਕਸ, ਮੈਕਓਐਸ।
ਡਰਾਈਵਰ:
[ਸੋਧੋ]ਇਹ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਖਾਸ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਕਮਿਊਨਿਕੇਟ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਡਰਾਈਵਰ, ਗ੍ਰਾਫਿਕਸ ਡਰਾਈਵਰ।
ਯੂਟੀਲਿਟੀ ਸਾਫਟਵੇਅਰ: ਇਹ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਿਸਕ ਡੀਫਰੈਗਮੈਂਟ, ਐਂਟੀਵਾਇਰਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ।
ii) ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਾਫਟਵੇਅਰ (Application Software):
[ਸੋਧੋ]ਇਹ ਵਰਤੋਂਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਖ਼ਾਸ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਸਾਫਟਵੇਅਰਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਖ਼ਾਸ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਬਣਾਉਣਾ, ਖੇਡ ਖੇਡਣਾ, ਜਾਂ ਵੀਡੀਓ ਸੰਪਾਦਨ ਕਰਨਾ।
ਉਦਾਹਰਣ:
ਐਮਐੱਸ ਆਫਿਸ ਸੂਟ (MS Office): ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਡ, ਪ੍ਰਿਜ਼ੈਂਟੇਸ਼ਨ ਲਈ ਪਾਵਰਪੌਇੰਟ, ਅਤੇ ਟੇਬਲ ਲਈ ਐਕਸੈਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਫੋਟੋਸ਼ੌਪ: ਗ੍ਰਾਫਿਕਸ ਸੰਪਾਦਨ ਲਈ।
ਵੈਬ ਬਰਾਊਜ਼ਰਸ: ਇੰਟਰਨੈਟ ਸੇਵਾ ਲਈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੂਗਲ ਕ੍ਰੋਮ, ਮੋਜ਼ੀਲਾ ਫਾਇਰਫੌਕਸ।
3. ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦੇ ਆਪਸੀ ਰਿਸ਼ਤੇ:
[ਸੋਧੋ]ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ:
- ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਨੂੰ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ: ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਤਦ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਮੌਜੂਦ ਹੋਵੇ।
- ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ: ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਹ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਭੌਤਿਕ ਪੁਰਜ਼ਾ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਿੱਟਾ :
[ਸੋਧੋ]ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਮੂਲ ਭਾਗ ਹਨ। ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਭੌਤਿਕ ਸੰਚਾਲਨਾ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਇਹ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੇ ਕਿਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੈ।[1][2]