ਗਲਾਸ ਹਾਊਸ (ਬੁਦਾਪੇਸਟ)

ਗਲਾਸ ਹਾਊਸ ਇੱਕ ਇਮਾਰਤ ਸੀ ਜੋ ਸਵਿਸ ਡਿਪਲੋਮੈਟ ਕਾਰਲ ਲੁਟਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਹੋਲੋਕਾਸਟ ਦੌਰਾਨ ਬੁਡਾਪੇਸਟ ਵਿੱਚ ਯਹੂਦੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।

ਹੋਲੋਕਾਸਟ ਦੇ ਦੌਰਾਨ

ਇੱਕ ਸਮੇਂ, ਲਗਭਗ 3,000 ਯਹੂਦੀਆਂ ਨੇ ਗਲਾਸ ਹਾਊਸ ਅਤੇ ਇੱਕ ਗੁਆਂਢੀ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹੰਗਰੀ ਦੇ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦੀ, ਯਹੂਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਤਲਾਂ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਪਨਾਹ ਲਈ ਸੀ। ਗਲਾਸ ਹਾਊਸ ਦਾ ਵੀ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਯਹੂਦੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਭੂਮੀਗਤ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾਈਆਂ ਸਨ।

ਇਹ ਇਮਾਰਤ, ਜੋ ਕਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀ ਫੈਕਟਰੀ ਸੀ, 29 ਵਾਡਾਜ਼ ਸਟ੍ਰੀਟ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੇਂਟ ਸਟੀਫਨ ਬੇਸਿਲਿਕਾ ਅਤੇ ਹੰਗਰੀ ਦੀ ਸੰਸਦ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਕਾਰਲ ਲੁਟਜ਼ ਨੂੰ "ਸੁਰੱਖਿਆ ਪੱਤਰ"-ਇੱਕ ਜੀਵਨ ਬਚਾਉਣ ਵਾਲਾ ਕੂਟਨੀਤਕ ਉਪਕਰਣ ਜਾਰੀ ਕਰਕੇ 62,000 ਯਹੂਦੀਆਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ 1942 ਵਿੱਚ ਬੁਡਾਪੇਸਟ ਵਿੱਚ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਿੱਤਾਂ ਦੇ ਭਾਗ ਦਾ ਮੁਖੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 10,000 ਯਹੂਦੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਜਾਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। 1944 ਤੱਕ, ਲੁਟਜ਼ ਨੇ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਸਮੇਤ 12 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ।

ਬੁਦਾਪੇਸਟ ਵਿੱਚ ਗਲਾਸ ਹਾਊਸ (Üveghaz), 1944 ਵਿੱਚ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਯਹੂਦੀ ਲੋਕ। ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਕਾਰਲ ਲੁਟਜ਼ ਦੀ ਧੀ ਐਗਨੇਸ ਹਿਰਸ਼ੀ ਨੇ ਲਈ ਸੀ।

1895 ਵਿੱਚ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ, ਲੁਟਜ਼ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 20 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਰਹਿਣਾ ਸੀ। 1942 ਵਿੱਚ ਬੁਡਾਪੇਸਟ, ਹੰਗਰੀ ਵਿੱਚ ਸਵਿਸ ਉਪ-ਕੌਂਸਲ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ, ਲੁਟਜ਼ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਲਈ ਯਹੂਦੀ ਏਜੰਸੀ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਯਹੂਦੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਰਵਾਸ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਵਿਸ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਆਚਰਣ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ।ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਨੇ 1944 ਵਿੱਚ ਬੁਡਾਪੇਸਟ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਯਹੂਦੀਆਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਭੇਜਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਲੁਟਜ਼ ਨੇ ਹੰਗਰੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਨਾਜ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀਃ ਉਸ ਨੂੰ ਫਲਸਤੀਨ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸ ਲਈ 8,000 ਹੰਗਰੀ ਦੇ ਯਹੂਦੀਆਂ ਨੂੱਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪੱਤਰ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਸੀ।

ਮਿਕਲੋਸ "ਮੋਸ਼ੇ" ਕ੍ਰੌਜ਼ ਨਾਲ ਭਾਈਵਾਲੀ ਵਿੱਚ, ਲੁਟਜ਼ ਨੇ ਫਿਰ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ 8,000 ਦੀ ਆਪਣੀ ਆਗਿਆ ਦੀ ਗਲਤ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਹ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਾਧੂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪੱਤਰ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਾਰੇ ਇੱਕ ਤੋਂ 8,000 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਨੰਬਰ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਬੁਡਾਪੇਸਟ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਕੁਝ 76 ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਘਰ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਵਿਸ ਲੀਜੇਸ਼ਨ ਦੇ ਅਨੈਕਸੇਸ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗਲਾਸ ਹਾਊਸ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ 3,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਯਹੂਦੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਪਨਾਹ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਿਲੀ ਸੀ।

ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਲੁਟਜ਼ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਜਾਣ ਲਈ ਝਿਡ਼ਕਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ 1957 ਵਿੱਚ ਸਵਿਸ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਸੰਨ 1961 ਵਿੱਚ ਸਵਿਸ ਸਫ਼ਾਰਤਖਾਨੇ ਤੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ।

ਹੋਲੋਕਾਸਟ ਦੌਰਾਨ ਯਹੂਦੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਲਈ, ਲੁਟਜ਼ 1964 ਵਿੱਚ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਵਿੱਚ ਹੋਲੋਕਾਸਟਸ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਅਥਾਰਟੀ, ਯਾਦ ਵਾਸੇਮ ਦੁਆਰਾ "ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰਮੀ" ਨਾਮ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਵਿਸ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣ ਗਿਆ।

ਲੁਟਜ਼ ਦੀ ਮੌਤ 1975 ਵਿੱਚ ਬਰਨ, ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।

ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਮਾਗਮ

ਕਾਰਲ ਲੁਟਜ਼ ਲਈ ਯਾਦਗਾਰੀ ਤਖ਼ਤੀ

ਗਲਾਸ ਹਾਊਸ ਹੁਣ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਜੋਂ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਹੈ ਜੋ ਕਾਰਲ ਲੁਟਜ਼ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ।ਪੁਰਾਣੇ ਬੁਡਾਪੇਸਟ ਘੇਟੋ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਉੱਤੇ, 1991 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਕੰਧ-ਯਾਦਗਾਰ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਹੋਲੋਕਾਸਟ ਵਿੱਚ 400,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੰਗਰੀ ਦੇ ਯਹੂਦੀਆਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ 125,000 ਬਚ ਗਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਧੇ ਕਾਰਲ ਲੁਟਜ਼ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਸਨ।