ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਲਾਮਾ

ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਲਾਮਾ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਤਿੱਬਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਭਾਈ ਬਾਲਾ ਜੀ ਅਤੇ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ ਸਨ।

ਦੰਤਕਥਾ

ਇਸ ਮਨਮੋਹਕ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 'ਚੰਗੀ' ਕਿਹਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ 'ਚ ਅਰਥ ਹੈ ਸੁੰਦਰ ਸਥਾਨ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਇਥੇ ਪਹੁੰਚੇ ਦਾਨਵ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਅਤੇ ਈਰਖਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚੱਟਾਨ ਉਸਦੇ ਉੱਤੇ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੀ ਪਰ ਗੁਰੂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੋਟੀ ਦੀ ਇੱਕ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਚੱਟਾਨ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਬਾਲਾ ਜੀ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਫਿਰ ਚੱਟਾਨ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹ ਗਏ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਭਜਨ ਗਾਉਣ ਲੱਗੇ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਦੈਂਤ ਨੇ ਸੁਰੀਲੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੁਣੀ, ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਹੋਇਆ, ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ। ਇਸ ਚੱਟਾਨ 'ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਬੈਠੇ ਸਨ, ਅੱਜ ਵੀ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵੱਡੀ ਚੱਟਾਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਚਸ਼ਮੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦਾ ਪਾਣੀ ਨਾ ਤਾਂ ਚੱਟਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਘੱਟਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਸਮਾਨ ਜਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸ ਚੱਟਾਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੂਪ ਨਾਲ ਦੱਬੇ ਹੋਏ ਹਨ।

ਚੁੰਗਥਾਂਗ ਵਿੱਚ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਟੋਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਮੁੱਠੀ ਭਰੀ ਦਾਣਾ ਕੱਢ ਕੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੁਣ ਤੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਖੇਤੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਅੱਜ ਵੀ ਚੁੰਗਥਾਂਗ ਵਿੱਚ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਚੱਟਾਨ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 50 ਫੁੱਟ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤੁਰਨ ਵਾਲੀ ਸੋਟੀ (ਖੁੰਡੀ) ਨੂੰ ਦਫਨਾਇਆ ਸੀ ਜੋ ਅੱਜ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਰੱਖਤ ਦੀਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਇੱਕ ਸੈਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸੋਟੀ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਖੁੰਡੀ ਸਾਹਿਬ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 17120 ਫੁੱਟ ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਗੁਰੂਡੋਂਗਮਾਰ ਝੀਲ ਦੇ ਵੀ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ। ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਚਰਵਾਹੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਅੱਗੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਅੱਤ ਦੇ ਠੰਢੇ ਮੌਸਮ ਕਾਰਨ ਝੀਲ ਦਾ ਪਾਣੀ ਜੰਮ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਜੜੀਆਂ ਨੂੰ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਲਈ ਬਰਫ਼ ਪਿਘਲਣੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਸੁਣ ਕੇ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤੁਰਨ ਵਾਲੀ ਸੋਟੀ (ਡਾਂਗ) ਚੁੱਕੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੰਮੀ ਹੋਈ ਝੀਲ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ, ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਿਘਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 30 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਚਲਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਵੀ ਇਹ ਕਦੇ ਜੰਮਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਚਮਤਕਾਰੀ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਝੀਲ ਨੂੰ 'ਗੁਰੂਡੋਂਗਮਾਰ ਝੀਲ' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ-ਤਿੱਬਤ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ 'ਤੇ ਇਸੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਝੀਲ ਦਾ ਪਾਣੀ ਅੱਜ ਵੀ ਪਵਿੱਤਰ (ਅੰਮ੍ਰਿਤ) ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਤਿਹਾਸ

1969 ਵਿੱਚ ਆਸਾਮ ਰਾਈਫਲਾਂ ਨੇ ਤਾਸਾ ਤਾਂਗੇ ਲੇਪਚਾ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਵਿਧਾਇਕ ਨੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਣਵਾਇਆ, ਹੁਣ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਰਗ ਰਤਨ ਬਾਬਾ ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਬਾ ਬਚਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਬਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਬਾ ਬਚਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਬਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਡੇਰਾ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਨੇੜੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।