ਗੌਲਾ (ਰਾਗ)
ਗੌਲਾ (ਪੁਕਾਰ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਗੌਲਾ) ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਜਨਯ ਰਾਗਮ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਸਕੇਲ (15ਵੇਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਸਕੇਲ ਮਾਇਆਮਲਾਵਾਗੌਲਾ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਜਨਯਾ ਸਕੇਲ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਸੁਰ ਮਤਲਬ ਅੱਤੇ ਸੁਰ ਨਹੀਂ ਲਗਦੇ ਹਨ।
ਗੌਲਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸੰਗੀਤ ਰਤਨਾਕਰ, ਸੰਗੀਤਾ ਮਕਰੰਧ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਇਆਸਰਾ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਸ਼ੁਭ ਰਾਗ ਹੈ, ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ-ਵਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1] ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਾਗ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਘਾਨਾ ਰਾਗ ਵੀ ਹੈ।[2]
ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨਾ
[ਸੋਧੋ]ਗੌਲਾ ਇੱਕ ਅਸਮਰੂਪ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਧੈਵਤਮ ਵਰਜਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ) ਗੰਧਾਰਮ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਓਡਵਾ-ਵਕਰਾ-ਸ਼ਾਡਵ ਰਾਗਮ (ਜਾਂ ਓਡਵਾ, ਭਾਵ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਸਕੇਲ) ਹੈ। ਵਕਰਾ-ਸ਼ਾਡਵ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਛੇ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਵਕ੍ਰ ਰੂਪ ਮਤਲਬ ਜ਼ਿਗ-ਜ਼ੈਗ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸੁਰਾਂ ਨੂੰ ਗਾਉਣਾ-ਵਜਾਉਣ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ) ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈਃ
ਅਰੋਹ : ਸ ਰੇ 1 ਮ 1 ਪ ਨੀ 3
ਅਵਰੋਹ : ਨੀ 3 ਮ 1 ਰੇ 1 ਗ 3 ਮ 1 ਰੇ 1 ਸ
ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸੁਰ ਸ਼ਡਜਮ, ਏਕਸਰਤੀ ਰਿਸ਼ਭਮ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੌਲਾ ਰਿਸ਼ਭਮ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਮਮ, ਪੰਚਮਮ ਅਤੇ ਕਾਕਲੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਗੰਧਾਰਮ ਅਵਰੋਹੀ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਕੇਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ, ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਗੌਲਾ ਰਾਗ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਬਣੀਆਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਇਹ ਹਨ।
- ਦੂਜਾ ਪੰਚਰਤਨ ਕ੍ਰਿਤੀ, ਦੁਦੁਕੂ ਗਾਲਾ, ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਗਿਆ, 5 ਰਤਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੂਜਾ
- ਸ਼੍ਰੀ ਮਹਾਗਣਪੱਤਰ ਅਵਤਮਮ ਅਤੇ ਤਿਆਗਰਾਜ ਪਲਾਯਾਸੁਮਮ ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ
- ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਵਾਤੀ ਥਿਰੂਨਲ ਦੁਆਰਾ ਕਾਮ ਜਨਕਾ
- ਮੈਸੂਰ ਵਾਸੂਦੇਵਚਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਣਮਾਇਆਹਮ
ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ
[ਸੋਧੋ]| ਗੀਤ. | ਫ਼ਿਲਮ | ਸੰਗੀਤਕਾਰ | ਗਾਇਕ |
|---|---|---|---|
| ਸੰਤਾਨਾ ਕੁਦਾਮੋਂਡਰੂ | ਨਵਗ੍ਰਹਿ ਨਯਾਗੀ | ਐਮ. ਐਸ. ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ | ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਭਾਰਤੀ, ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ |
| ਵੇਦਮ ਨੀ | ਕੋਇਲ ਪੁਰਾ | ਇਲੈਅਰਾਜਾ | ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ |
| ਮਜ਼ਹਾਈ ਵਰੂਮ | ਚਿੰਨਾ ਕਪਤਾਨ | ਮੁਰੂਗਨ |