ਗੰਗਾ ਦੇਵੀ (ਚਿੱਤਰਕਾਰ)
ਗੰਗਾ ਦੇਵੀ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 1928 ਮਿੱਥਿਲਾ, ਬਿਹਾਰ, ਭਾਰਤ |
| ਮੌਤ | 1991 |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਪੇਂਟਰ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਮਧੂਬਨੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | Padma Shri National Award for Crafts |
ਗੰਗਾ ਦੇਵੀ (1 928-1991) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਸੀ,[1] ਜਿਸਨੂੰ ਮਧੂਬਨੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀਆਂ ਮੋਹਰੀ ਹਸਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2] ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਮਧੂਬਨੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਨੂੰ ਹਰਮਨਪਿਆਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3] ਉਹ 1928 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਇਸਥਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਮਿਥਿਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕਚਨੀ (ਲਾਈਨ ਡਰਾਇੰਗ) ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੁਹਾਰਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਰਵਾਇਤੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਕਰਾਫਟ ਨੂੰ ਅਰਪਿਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।[4] ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਲੈ ਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਈ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਸੀ,[3] ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ, ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਸਕੋ ਹੋਟਲ, ਫੈਸਟੀਵਲ ਆਫ਼ਅਮਰੀਕਨ ਫੋਕ ਲਾਈਫ, ਅਤੇ ਰਾਈਡ ਇਨ ਏ ਰੋਲਰ ਕੋਸਟਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ[2] ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਸਟਰ ਕਰਾਫਟਮੈਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ[3] ਅਤੇ 1984 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੌਥੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ਗਿਆ।[5]
1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ, ਗੰਗਾ ਦੇਵੀ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰ ਕੋਹਬਰ ਘਰ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਇਆ। ਇਸ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਚਿਤਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਗੰਗਾ ਦੇਵੀ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਕੀਮੋਥਰੈਪੀ ਕਰਵਾ ਰਹੀ ਸੀ।[6] ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਇਹ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰ 2015 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਵਿੱਚ ਮੁਰੰਮਤ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[7]
ਆਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਜਦੋਂ ਗੰਗਾ ਦੇਵੀ ਅਜੇ ਛੋਟੀ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਬੁਰਸ਼ ਸੌਂਪਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਤੂੜੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਦੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਖਿੱਚੇ ਗਏ ਕੁਝ ਧਾਗੇ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਸੀ। ਗੰਗਾ ਦੇਵੀ ਰਸੋਈ ਦੇ ਬਰਤਨ ਦੇ ਤਲ ਤੋਂ ਜਾਂ ਤੂਫ਼ਾਨ ਦੇ ਲਾਲਟੈਣ ਦੀ ਚਿਮਨੀ ਤੋਂ ਚੂਰਾ ਲਿਆਉਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸਿਆਹੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤਦੀ ਸੀ। ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਪਿਸ਼ਾਬ, ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੋਲਿਆ ਹੋਇਆ ਮਸੂੜਾ ਅਰਬੀ, ਜਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਬੱਕਰੀ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਰਲਾਉਣਾ ਆਮ ਵਰਤਾਰਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਆਪਣੀਆਂ ਚਚੇਰੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਮਾਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦਾਦੀਆਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਨੋਟਬੁੱਕ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਕੈਨਵਸ ਉੱਤੇ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੀ ਸੀ ਜੋ ਅਕਸਰ ਕੱਪੜੇ ਉੱਤੇ ਚਿਪਕਾਏ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।[8]
ਕਰੀਅਰ
[ਸੋਧੋ]ਗੰਗਾ ਦੇਵੀ ਨੂੰ "ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ" ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ।[9] ਉਸ ਨੇ ਰੂਸ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[8]
ਜਦੋਂ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਗੰਗਾ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਮਿਥਿਲਾ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਕੀਮੋਥੈਰੇਪੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਕੰਮ
[ਸੋਧੋ]ਰਾਮਾਇਣ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ
[ਸੋਧੋ]ਉਸਨੇ ਸੂਖਮ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਭਾਰਤੀ ਮਹਾਂਕਾਵਿ, ਦ ਰਾਮਾਇਣ ਨੂੰ ਪੇਂਟ ਕੀਤਾ।
ਮਾਨਵ ਜੀਵਨ (ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਜੀਵਨ) ਲੜੀ
[ਸੋਧੋ]ਇਸ ਲੜੀ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਪੇਂਡੂ ਔਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੜਾਵਾਂ ਸਮੇਤ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਜੀਵਨ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਿਤ ਕੀਤਾ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਲਾਕਾਰੀ
[ਸੋਧੋ]ਜਦੋਂ ਗੰਗਾ ਦੇਵੀ ਅਮਰੀਕਾ ਗਈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਉਸਦੇ ਨਿਰੀਖਣਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਸੀ।
ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਗੰਗਾ ਦੇਵੀ ਦਾ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ ਦੁਖੀ ਸੀ।[9] ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਗਰਭਵਤੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਔਰਤ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲਿਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਸਭ ਕੁਝ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਨੇ ਇੱਕ ਮੋੜ ਲਿਆ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਕਲਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿਕਾਰ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਕੁਝ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ[10] ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਿੰਦੂ ਤੋਂ, ਉਸ ਦਾ ਕਰੀਅਰ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]- ਮਧੂਬਨੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Jyotindra Jain (1989). "Ganga Devi: Tradition and expression in Madhubani painting". Taylor and Francis Online. 3 (6): 43–50. doi:10.1080/09528828908576213.
- ↑ 2.0 2.1 "Riding the Rollercoaster with Ganga Devi". 50 Watts. 2015. Retrieved 9 September 2015.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 "Madhubani Magic of Gangadevi". Pitara. 2015. Retrieved 9 September 2015.
- ↑ "Ganga Devi - Artist Profile". Mithila Paintings. 2015. Archived from the original on 4 ਮਾਰਚ 2016. Retrieved 9 September 2015.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "Padma Awards" (PDF). Ministry of Home Affairs, Government of।ndia. 2015. Archived from the original (PDF) on 15 November 2014. Retrieved 21 July 2015.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "Museum art erased". www.telegraphindia.com (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2019-03-15.
- ↑ "Crafts museum 'renovation' wipes out famed Madhubani murals - Times of।ndia". The Times of।ndia. Retrieved 2019-03-15.
- ↑ 8.0 8.1 De, Aditi. "Madhubani Magic of Gangadevi | Pitara Kids Network" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2019-04-06.
- ↑ 9.0 9.1 shampasaid. "Contribution of Ganga Devi– Synonym of Madhubani Art to Culture of India". Realbharat (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2019-04-06.
- ↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs named:0