ਚਾਰ ਬੈਤ
ਚਾਰ ਬੈਤ ਇੱਕ 400 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਲਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਜਾਂ ਗਾਇਕਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਚਾਰ ਬੈਤ ਜਾਂ ਚਾਰ ਪਉੜੀਆਂ ਲੋਕਧਾਰਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਲਾ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ। ਇਹ ਅੱਜ ਵੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਮਪੁਰ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼), ਟੋਂਕ (ਰਾਜਸਥਾਨ), ਭੋਪਾਲ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਅਤੇ ਹੈਦਰਾਬਾਦ (ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਵਿੱਚ ਜਿਉਂਦਾ ਹੈ।[1] ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਲੋਕ ਕਲਾ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ।
ਉਤਪੱਤੀ
[ਸੋਧੋ]ਕਾਵਿ ਰੂਪ 7ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਰਾਜੀਵ ਨਾਮ ਨਾਲ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਆਇਆ।[2] "ਚਰਾਰ ਬੱਟ" ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਮੂਲ ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲੱਭਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਚਾਰ-ਬੰਦਾਂ ਵਾਲੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਪਉੜੀ ਚਾਰ ਸਤਰਾਂ ਨਾਲ ਬਣੀ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਡਫ ਨਾਲ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਰਬੀ ਮੂਲ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਯੰਤਰ ਹੈ।[1] ਇਹ ਕਲਾ ਦਾ ਰੂਪ ਪਰਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਆਇਆ। ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਸਰੋਤ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨ ਸੈਨਿਕ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਕਲਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਆਏ।
ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਪਸ਼ਤੂ ਵਿੱਚ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਚਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਰੂਪ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਥਾਨਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਲੋਕ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਮੁਹਾਵਰਾ ਉਧਾਰ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। "ਚਾਰ ਬੈਤ" ਕਵਿਤਾ ਉਰਦੂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਾਂਗ ਹੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਭਰਪੂਰ ਹੈ।
ਮੌਜੂਦਾ ਕਲਾਕਾਰ ਸਮੂਹ
[ਸੋਧੋ]- ਬੱਬਨ ਸੁਲਤਾਨੀ ਰਾਮਪੁਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਖਾਨ ਅਤੇ ਟੋਂਕ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਤੋਂ ਸਮੂਹ।
- ਭੋਪਾਲ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਮਸੂਦ ਹਾਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਟੋਲੀ।
- ਹੈਦਰਾਬਾਦ, ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸਥਾਨਕ ਮੰਡਲੀਆਂ। [3]
ਕਲਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ
[ਸੋਧੋ]ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, "ਚਾਰਬੈਤ" ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਕਵਿਤਾ ਹੈ ਜੋ ਯੁੱਧ, ਬਹਾਦਰੀ, ਰੋਮਾਂਸ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਸੂਫੀ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਿਸ਼ਾ ਸੀ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ-ਰਾਜਨੀਤਕ ਮੁੱਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਏ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਰੂਪ ਵਾਰ ਅਤੇ ਜੰਗਨਾਮਾ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1
- ↑ ":: Parampara Project | Performing arts of Uttar Pradesh". Archived from the original on 14 सितंबर 2017. Retrieved 22 जनवरी 2019.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|archive-date=(help) - ↑ Chaar-Bayt Archived 14 July 2014 at the Wayback Machine.