ਜਹਾਂਆਰਾ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼
ਬੇਗਮ ਜਹਾਂਆਰਾ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ (ਜਾਂ ਜਹਾਨ ਆਰਾ ਸ਼ਾਹ ਨਵਾਜ਼, 7 ਅਪ੍ਰੈਲ 1896- ਨਵੰਬਰ 1979) ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ, ਵਰਤਮਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਸੀ। ਉਹ ਮੀਆਂ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸਰ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ੇਫੀ ਦੀ ਧੀ ਸੀ।[1] ਉਸ ਨੇ ਕੁਈਨ ਮੈਰੀ ਕਾਲਜ, ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ, ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ।[2]
ਪਰਿਵਾਰ[ਸੋਧੋ]
ਜਹਾਂਆਰਾ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਬਾਗਬਾਨਪੁਰਾ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਰੈਨ ਮੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸਰ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਫੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਕੀਲ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਸਨ।[3]
ਸਿਆਸੀ ਕੈਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]
ਸੰਨ 1918 ਵਿੱਚ, ਜਹਾਂਆਰਾ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਨੇ ਬਹੁ-ਵਿਆਹ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਮੁਸਲਿਮ ਵੁਮੈਨਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। 1935 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬਾਈ ਮਹਿਲਾ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। 1930 ਦੀ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਅਤੇ ਰਾਧਾਬਾਈ ਸੁੱਬਾਰਾਇਣ ਕਾਨਫਰੰਸ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਮਹਿਲਾ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਸਿਰਫ ਦੋ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ ਸਨ-ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਲਈ 5 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਲਈ ਅਸਫਲ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ।[4]
ਸੰਨ 1937 ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਲਈ ਚੁਣੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ, ਮੈਡੀਕਲ ਰਾਹਤ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਲਈ ਸੰਸਦੀ ਸਕੱਤਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸੰਨ 1938 ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਕੇਂਦਰੀ ਉਪ-ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣੀ। 1942 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰੱਖਿਆ ਪਰਿਸ਼ਦ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਨੇ ਲੀਗ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਪਰੀਸ਼ਦ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਉਸ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹ 1946 ਵਿੱਚ ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਸੇ ਸਾਲ ਕੇਂਦਰੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਲਈ ਚੁਣੀ ਗਈ। ਉਸ ਸਾਲ ਉਹ ਐਮ. ਏ. ਇਸਪਹਾਨੀ ਨਾਲ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਦਭਾਵਨਾ ਮਿਸ਼ਨ 'ਤੇ ਵੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿਵਲ ਅਵੱਗਿਆ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਹੋਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਹ ਸੱਤ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਮੁਸਲਿਮ ਵੁਮੈਨ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੀ ਸੂਬਾਈ ਸ਼ਾਖਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹੀ ਅਤੇ ਆਲ ਇੰਡੀਅਨ ਮੁਸਲਿਮ ਵੁਮੈਂਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਉਪ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਰਹੀ।
ਮੌਤ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ[ਸੋਧੋ]
ਜਹਾਂਆਰਾ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਦੀ ਮੌਤ 27 ਨਵੰਬਰ 1979 ਨੂੰ 83 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਉਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬੱਚੇ ਸਨਃ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਸੀਨੀਅਰ, ਇੱਕ ਰਸਾਇਣਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਤੇ ਮੈਸੇਚਿਉਸੇਟਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ (ਐਮਆਈਟੀ) ਵਿੱਚ ਪਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਭਾਰਤੀ ਨਸੀਮ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ (ਨਸੀਮ ਜਹਾਂ) ਜੋ ਜਨਰਲ ਅਕਬਰ ਖਾਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹਿਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪੀਪਲਜ਼ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਬਣ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਮੁਮਤਾਜ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜੀ, ਜੋ 1948 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਹਾਜ਼ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ।[5][6]
ਜਹਾਂਆਰਾ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਸੀ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਵਪਾਰ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਸਹਾਇਤਾ' ਤੇ।[7]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Profile of Begum Shah Nawaz". Storyofpakistan.com website. 1 June 2003. Archived from the original on 5 July 2019. Retrieved 2 March 2023.
- ↑ Muneeza Shamsie (11 July 2015). And the World Changed: Contemporary Stories by Pakistani Women. Feminist Press at The City University of New York. pp. 5–. ISBN 978-1-55861-931-9.
- ↑ Rizvi, Syed Asif Ali (January 1993), "Mian Muhammad Shafi: An Analytical Study of his Activities and Achievements (1869—1932)", South Asian Studies, vol. 10, no. 1, University of Punjab, ਫਰਮਾ:ProQuest
- ↑ Partha S. Ghosh (23 May 2012). The Politics of Personal Law in South Asia: Identity, Nationalism and the Uniform Civil Code. Routledge. pp. 234–. ISBN 978-1-136-70512-0.
- ↑ "Pakistan Day: Women at the forefront". Dawn (newspaper). 21 March 2010. Retrieved 24 January 2020.
- ↑ "Life & Times of Begum Shahnawaz". Archived from the original on 23 October 2019. Retrieved 2 March 2023.
- ↑ "Economic freedom for Pakistan vital". Dawn. Pakistan. 14 December 2012. Retrieved 30 November 2020.