ਜੈਮਾਲਾ ਸ਼ਿਲੇਦਾਰ
ਜੈਮਾਲਾ ਸ਼ਿਲੇਦਾਰ (21 ਅਗਸਤ 1926 – 8 ਅਗਸਤ 2013) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਥੀਏਟਰ ਅਦਾਕਾਰਾ ਸੀ। ਉਹ ਕਈ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕਾਂ (ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ) ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਨਿਭਾਈਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਲਈ ਗਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸਨੇ ਕੁਝ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। 50 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ਵਿੱਚ, ਉਹ 4500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਸਹਿ-ਅਦਾਕਾਰ ਗਾਇਕ ਜੈਰਾਮ ਸ਼ਿਲੇਦਾਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਸਨੇ "ਮਰਾਠੀ ਰੰਗਭੂਮੀ" ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਬੈਨਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਜੋੜੀ ਨੂੰ ਮਰਾਠੀ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1] ਉਸ ਨੂੰ 2013 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ[2]
ਕਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]
ਜੈਮਾਲਾ ਸ਼ਿਲੇਦਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਦਾਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1942 ਵਿੱਚ ਮਰਾਠੀ ਨਾਟਕ ਵੇਸ਼ੰਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸਟੇਜ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨਾਲ ਕੀਤੀ। 1945 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਬਾਲ ਗੰਧਰਵ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ਾਰਦਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਰਦਾ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੰਧਰਵ ਨੇ ਖੁਦ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਮਰਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਨਿਭਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਬਾਲ ਗੰਧਰਵ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮਰਥਕ, ਸ਼ਿਲੇਦਾਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਲਾਕਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਇੱਕ ਖਚਾਖਚ ਭਰਿਆ ਘਰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਜੈਮਾਲਾ ਨੇ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮਰਾਠੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।[3] ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਕਰੀਅਰ ਵਿੱਚ 46 ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ 52 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ[4] ਉਸਨੇ 83ਵੇਂ ਮਰਾਠੀ ਨਾਟਯ ਸੰਮੇਲਨ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਅਵਾਰਡ[ਸੋਧੋ]
2006 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[5] ਉਸ ਨੂੰ 2013 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ, ਉਸਨੇ ਸਨਮਾਨ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਸੀ: "ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਮਰਾਠੀ ਸੰਗੀਤਕ ਥੀਏਟਰ ਦੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਸਨਮਾਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹਾਂ। ਇਹ ਰੰਗਮੰਚ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਖੁਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮਾਨਤਾ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਸਨੂੰ ਮਰਾਠੀ ਥੀਏਟਰ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ।"[6]
ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]
ਜੈਮਾਲਾ ਸ਼ਿਲੇਦਾਰ ਦਾ ਜਨਮ ਪ੍ਰਮਿਲਾ ਜਾਧਵ ਦੇ ਘਰ 21 ਅਗਸਤ 1926 ਨੂੰ ਇੰਦੌਰ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਉਦੋਂ ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਰਤ ਏਜੰਸੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਮੱਧ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸਹਿ-ਅਭਿਨੇਤਾ ਅਤੇ ਗਾਇਕ ਜੈਰਾਮ ਸ਼ਿਲੇਦਾਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿਧਵਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ 23 ਜਨਵਰੀ 1950 ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਰਾਜ ਦੇ ਔਰੰਗਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸੋਇਆਗਾਓਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਜੈਮਾਲਾ ਸ਼ਿਲੇਦਾਰ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਦੋ ਧੀਆਂ ਸਨ। ਦੋਵੇਂ ਧੀਆਂ ਮਰਾਠੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਸਨ। ਵੱਡੀ ਬੇਟੀ ਦਾ ਨਾਂ ਦੀਪਤੀ ਭੋਗਲੇ (ਨੀ ਲਤਾ ਸ਼ਿਲੇਦਾਰ ) ਹੈ। ਛੋਟੀ ਬੇਟੀ ਕੀਰਤੀ (1952-2022) 98ਵੇਂ ਅਖਿਲ ਭਾਰਤੀ ਮਰਾਠੀ ਨਾਟਯ ਸੰਮੇਲਨ (ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਮਰਾਠੀ ਨਾਟਕ ਸੰਮੇਲਨ) ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੀ।[7]
2000 ਵਿੱਚ, ਜੈਮਾਲਾ-ਬਾਈ ਨੇ ਬਾਈਪਾਸ ਦਿਲ ਦੀ ਸਰਜਰੀ ਕਰਵਾਈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੇਸਮੇਕਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਓਪਰੇਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਲਈ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਗਾਉਣਾ ਜਾਂ ਬੋਲਣਾ ਵੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ।[8] ਲੰਮੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਦਿਲ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ 8 ਅਗਸਤ 2013 ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਥੀਏਟਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨਾਟਯ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਤਿਲਕ ਸਮਾਰਕ ਮੰਦਰ ਵਿਖੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕੀਤੀ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ।[9]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "जयमाला शिलेदार काळाच्या पडद्याआड-पुणे-महाराष्ट्र-Maharashtra Times". Maharashtratimes.indiatimes.com. 9 August 2013. Retrieved 2013-08-15.
- ↑ "Padma Awards Announced". Press Information Bureau, Government of India. 25 January 2013. Retrieved 9 August 2013.
- ↑ "Jaymala Shiledar". Sakaaltimes.com. Retrieved 7 April 2022.
- ↑ "Three months after getting her Padma, Shiledar passes away". Indian Express. 9 August 2013. Retrieved 2013-08-15.
- ↑ "Jayamala wins award". The Times of India. Pune. 21 August 2006. Archived from the original on 9 August 2013. Retrieved 9 August 2013.
- ↑ "Jaymala Shiledar was untouched by musical corruption". Archived from the original on 15 August 2013. Retrieved 7 April 2022.
- ↑ "I will try to restore traditional glory of Marathi musicals: Kirti Shiledar". The Afternoon Despatch & Courier. Archived from the original on 2018-07-06. Retrieved 2018-07-05.
- ↑ Paul, Debjani (16 May 2013). "Drama of Life". Indian Express. Retrieved 9 August 2013.
- ↑ "Jaymala Shiledar no more". Sakaaltimes.com. Retrieved 7 April 2022.