ਢੇਬਰ ਝੀਲ

ਜੈਸਮੰਦ ਝੀਲ
ਜੈਸਮੰਦ ਝੀਲ
ਜੈਸਮੰਦ ਝੀਲ
A picture showing extended view of Jaisamand Lake, taken from top of Roothi Rani Palace.
ਸਥਿਤੀ	ਉਦੈਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਰਾਜਸਥਾਨ
ਗੁਣਕ	24°16′N 74°00′E
Lake type	reservoir
ਮੂਲ ਨਾਮ	ढेबर झील, जयसमंद झील (Hindi)
Primary inflows	Gomati River
Primary outflows	Gomati River
Basin countries	India
ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੰਬਾਈ	9 mi (14 km)
Surface area	87 km2 (34 sq mi)
ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਡੂੰਘਾਈ	160 ft (49 m)
Shore length1	30 mi (48 km)
Islands	3 Islands
1 Shore length is not a well-defined measure.

ਢੇਬਰ ਝੀਲ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਜੈਸਮੰਦ ਝੀਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਝੀਲ ਹੈ। ਇਹ ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਜ ਦੇ ਉਦੈਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 87 km² (34 sq mi) ਹੈ ਜਦੋਂ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਨਾਮਲਾ ਠਿਕਾਣਾ (ਰਾਠੌਰ-ਪਟਵੀ) ਵਿਖੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਦੈਪੁਰ ਦੇ ਰਾਣਾ ਜੈ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੋਮਤੀ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਰ ਇੱਕ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦਾ ਬੰਨ੍ਹ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਲਗਭਗ 45.0 km (28.0 mi) ਹੈ ਉਦੈਪੁਰ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਤੋਂ। ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਨਕਲੀ ਝੀਲ ਸੀ। ਢੇਬਰ ਝੀਲ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਜੈਸਮੰਦ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਸੈੰਕਚੂਰੀ ਨੂੰ ਰਾਜ ਮਾਰਗ ਰਾਹੀਂ ਉਦੈਪੁਰ ਤੋਂ ਬਾਂਸਵਾੜਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲਗਭਗ 17.0 km (10.6 mi) ਹੈ ਸਲੁੰਬਰ (ਰਾਜ ਮਾਰਗ ਨੰਬਰ 32 'ਤੇ ਉਪ-ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ) ਤੋਂ। ਜੈਸਮੰਦ ਵਾਈਲਡਲਾਈਫ ਸੈਂਚੁਰੀ ਲਗਭਗ 162.0 square kilometres (16,200 ha) ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਆਦਾਤਰ ਟੀਕ ਜੰਗਲ, ਢੇਬਰ ਝੀਲ ਦੇ ਕੰਢੇ ਉੱਤੇ। ਝੀਲ 10 to 40 acres (40,000 to 162,000 m²) ਤਿੰਨ ਟਾਪੂ ਹਨ। ਹਰੇਕ। ਢੇਬਰ ਝੀਲ ਮਾਰਬਲ ਡੈਮ 300.0 m (984.3 ft) ਹੈ ਲੰਬਾ ਹੈ ਅਤੇ "ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸਮਾਰਕਾਂ" ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਡੈਮ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਮਹਿਲ ਪੈਲੇਸ ਵੀ ਹੈ, ਜੋ ਮੇਵਾੜ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਮਹਾਰਾਣਾਂ ਦੀ ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ। 1687 ਤੋਂ 1691 ਈ

ਢੇਬਰ ਝੀਲ, ਜੋ ਕਿ ਮਹਾਰਾਣਾ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ 1685 ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ, 36 square miles (93 km²) ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। 1902 ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ ਅਸਵਾਨ ਡੈਮ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੱਕ ਇਹ ਝੀਲ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਨਕਲੀ ਝੀਲ ਰਹੀ, ਜਿਸਦਾ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ 1960-1970 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।ਮਹਾਰਾਣਾ ਜੈ ਸਿੰਘ (1680-1698 ਦੌਰਾਨ ਮੇਵਾੜ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਣਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ (ਮਹਾਰਾਣਾ ਰਾਜ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲੇ ਜਿਸਨੇ ਰਾਜਸਮੰਦ ਝੀਲ ਬਣਾਈ ਸੀ) ਦੀ ਨਕਲ ਕੀਤੀ, ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਨਦੀ, ਗੋਮਤੀ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਬਣਾ ਕੇ; ਡੈਮ ਦੀ ਉਚਾਈ 36.6 ਹੈ ਮੀਟਰ ਜੈ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਝੀਲ ਦਾ ਨਾਮ ਜੈਸਮੰਦ ਰੱਖਿਆ - ਇਸਦਾ ਅਕਸਰ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਉਪਨਾਮ 'ਜਿੱਤ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰ' ('ਸਮੰਦ' ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਸਮੁੰਦਰ') ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਦੇ ਦਿਨ, 2 ਜੂਨ 1691, ਮਹਾਰਾਣਾ ਜੈ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਾਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸੋਨਾ ਵੰਡਦੇ ਹੋਏ ਡੈਮ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਿਆ। ਝੀਲ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਹਨ - 9 miles (14 km) ਚੌੜਾਈ ਵਿੱਚ, 102 feet (31 m) ਇਸਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਡੂੰਘੇ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਡੂੰਘੀ, 30 miles (48 km), ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ। ਉਦੈਪੁਰ ਦੀਆਂ ਰਾਣੀਆਂ ਦੇ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਮਹਿਲ ਢੇਬਰ ਝੀਲ ਨੂੰ ਚਾਰੇ ਪਾਸਿਓਂ ਘੇਰਦੇ ਹਨ। ਮਹਾਰਾਣਾ ਨੇ ਨਾਮਲਾ ਠਿਕਾਣਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ਮੀਨੀ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ।

ਤਸਵੀਰ:Jaisamand Lake Marble Elephant.jpg

ਜੈਸਮੰਦ ਝੀਲ 'ਤੇ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਹਾਥੀ

ਜੈਸਮੰਦ ਝੀਲ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ

• ਸੁੱਕੇ ਜੰਗਲ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ
• ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਝੀਲਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ
• ਭਾਰਤ ਦੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ