ਤਾਰਾ ਗੁੱਛਾ
ਤਾਰਾਗੁੱਛ (star cluster, ਸਟਾਰ ਕਲਸਟਰ) ਜਾਂ ਤਾਰਾ ਬਾਦਲ ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਾਰਾਗੁੱਛ ਮਿਲਦੇ ਹਨ-
- ਗੋਲ ਤਾਰਾਗੁੱਛੇ (globular cluster, ਗਲੋਬਿਉਲਰ ਕਲਸਟਰ) ਸੈਕੜਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਘਨੀਭੂਤ ਵੰਡ ਵਾਲੇ ਬੂੜੇ ਤਾਰਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜਾਂ ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ ਵਲੋਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀ ਵਾਂਗੂੰ ਬੱਝੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
- ਖੁੱਲੇ ਤਾਰਾਗੁੱਛੇ (open cluster, ਓਪਨ ਕਲਸਟਰ) ਵਿੱਚ ਤਾਰਾਂ ਦਾ ਵੰਡ ਟਾਕਰੇ ਤੇ ਸਥਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਕੁੱਝ ਸੌ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਵੀਕ੍ਰਿਤ ਤਾਰਾਂ ਪਾਓ ਜਾਂਦੇ ਹੈ।
ਤਾਰਾਗੁੱਛ ਅਤੇ ਤਾਰਾਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ[ਸੋਧੋ]
ਤਾਰਾਮੰਡਲ ਉਹ ਤਾਰੇ ਅਤੇ ਖਗੋਲੀ ਵਸਤੂਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਦੇਖਣ ਉੱਤੇ ਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੀਆਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਦੇ ਇਹ ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਦੇ ਕੋਲ ਹਨ ਜਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੁਰੂਤਾਕਰਸ਼ਕ ਬੰਧਨ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਤਾਰਾਗੁੱਛ ਦੇ ਤਾਰੇ ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੁੱਛੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂਤਾਕਰਸ਼ਕ ਬੰਧਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਗੋਲ ਤਾਰਾਗੁਛੇ[ਸੋਧੋ]
ਗੋਲ ਤਾਰਾਗੁੱਛੇ (ਗਲੋਬਿਉਲਰ ਕਲਸਟਰ) 10 - 30 ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਾਲ ਦੇ ਗੋਲਾਕਾਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਵਲੋਂ ਦਸੀਆਂ ਲੱਖ ਤਾਰਾਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨਮੇ ਵਲੋਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਤਾਰੇ ਠੰਡੇ (ਲਾਲ ਅਤੇ ਪਿੱਲੇ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਲਗਦੇ ਹੋਏ) ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਸਰੂਪ ਦੇ (ਜ਼ਿਆਦਾ - ਵਲੋਂ - ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੂਰਜ ਵਲੋਂ ਦੁਗਨੇ ਵੱਡੇ) ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਬੂੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਾਂ ਪੂਰੀ ਬ੍ਰਮਾਂਡ ਦੀ ਉਮਰ (ਜੋ 13 . 6 ਅਰਬ ਸਾਲ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ) ਵਲੋਂ ਕੁਝ ਕਰੋੜ ਸਾਲ ਘੱਟ ਦੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਜਾਂ ਜਿਆਦਾ ਗਰਮ ਤਾਰੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਮਹਾਨੋਵਾ (ਸੁਪਰਨੋਵਾ) ਬਣਕੇ ਧਵਸਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਸਫੇਦ ਬੌਣੇ ਬੰਨ ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ ਕਦੇ - ਕਭਾਰ ਇਸ ਗੁੱਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਗਰਮ ਨੀਲੇ ਤਾਰੇ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਨੀਲੇ ਤਾਰੇ ਇਸ ਗੁੱਛੀਆਂ ਦੇ ਘਣ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਦੋ ਜਾਂ ਉਸਨੂੰ ਵਲੋਂ ਜਿਆਦਾ ਤਾਰਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਓ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਿਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਸ਼ੀਰਮਾਰਗ (ਮਿਲਕੀ ਉਹ, ਸਾਡੀ ਆਕਾਸ਼ ਗੰਗਾ) ਵਿੱਚ ਗੋਲ ਤਾਰਾਗੁੱਛੇ ਆਕਾਸ਼ ਗੰਗਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਈਦ - ਗਿਰਦ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਆਕਾਸ਼ਗੰਗੀਏ ਸੇਹਰੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹੈ।
ਖੁੱਲੇ ਤਾਰਾਗੁੱਛੇ[ਸੋਧੋ]
ਖੁੱਲੇ ਤਾਰਾਗੁੱਛੇ (ਓਪਨ ਕਲਸਟਰ) 10 - 30 ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਾਲ ਦੇ ਚਪਟੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਕੁਝ ਸੌ ਤਾਰਾਂ ਦੇ ਤਾਰਾਗੁੱਛੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨਮੇ ਵਲੋਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਤਾਰੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ (ਕੁੱਝ ਕਰੋੜ ਸਾਲਾਂ ਪੁਰਾਣੇ) ਨਵਜਾਤ ਸਿਤਾਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਰਪਿਲਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾਵਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਦੀ ਸਾਡੀ ਆਕਾਸ਼ ਗੰਗਾ, ਕਸ਼ੀਰਮਾਰਗ) ਵਿੱਚ ਇਹ ਅਕਸਰ ਭੁਜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਸੀ ਗੁਰੁਤਵਾਕਰਸ਼ਕ ਬੰਧਨ ਓਨਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਗੋਲ ਤਾਰਾਗੁੱਛੋਂ ਦੇ ਸਿਤਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸਲਈ ਅਕਸਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਾਰੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਆਣਵਿਕ ਬਾਦਲਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਸਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਿੱਚ ਆਕੇ ਭਟਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤਾਰਾਗੁੱਛਾ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਛਕੜਾ ਤਾਰਾਗੁੱਛ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪਲੀਅਡੀਜ) ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਤਾਰਾਗੁੱਛੋਂ ਦਾ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਉਦਹਾਰਣ ਹੈ।