ਦਇਆ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿਨਹਾ
ਦਇਆ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿਨਹਾ | |
|---|---|
 | |
| ਜਨਮ | ਇਲਾਹਾਬਾਦ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ |
| ਕਿੱਤਾ |
|
| ਸਿੱਖਿਆ | ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ |
| ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਵਾਰਡ | ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ |
ਦਇਆ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿਨਹਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਡੀ.ਪੀ. ਸਿਨਹਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਸੇਵਾ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹੈ,[1] ਜੋ ਕਿ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਬੀਜੇਪੀ ਕਲਚਰਲ ਸੈੱਲ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਨਵੀਨਰ ਅਤੇ ਇੰਡੀਅਨ ਕੌਂਸਲ ਫਾਰ ਕਲਚਰਲ ਰਿਲੇਸ਼ਨਜ਼ ਦੇ ਉਪ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ।[2] ਉਹ ਇੱਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਲੇਖਕ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਵੀ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ, [3] ਸੀਧੀਆਂ, ਕਥਾ ਏਕ ਕੰਸ ਕੀ, ਇਤਿਹਾਸ ਚੱਕਰ ਅਤੇ ਰਕਤ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਵਰਗੇ ਹਿੰਦੀ ਨਾਟਕਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗਣਰਾਜ ਵਿੱਚ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹੈ।[4] ਉਸ ਦੀਆਂ ਨਾਟਕ ਰਚਨਾਵਾਂ 50 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਅਤੇ ਮੰਚਨ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।[5][1]
ਕਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]
ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ[ਸੋਧੋ]
ਸਿਨਹਾ ਦਾ ਜਨਮ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸਰਕਾਰੀ ਇਮਤਿਹਾਨਾਂ ਲਈ ਪੜ੍ਹਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਅਤੇ 1952 ਵਿੱਚ ਸੂਬਾਈ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਲਈ ਆਈ.ਏ.ਐਸ. ਵਜੋਂ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। 1993 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ। ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਲੰਬੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਹੁਦਿਆਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਲਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ।[6] ਉਸਨੇ 1986 ਤੋਂ 1988 ਤੱਕ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਕਾਦਮੀ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।[7]
ਥੀਏਟਰ ਸਾਹਿਤ[ਸੋਧੋ]
ਉਸ ਨੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਰੁਚੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਲਕਸ਼ਮੀਨਾਰਾਇਣ ਲਾਲ ਦੇ ਨਾਟਕ, ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਕੇ ਆਂਸੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਲਾ ਕਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਸਨੇ ਨਾਟਕ ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਭਾਈ ਮੇਰੇ, ਇਤਿਹਾਸ ਚੱਕਰ, ਮਨ ਕੇ ਭੰਵਰ, ਪੰਚਤੰਤਰ, ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਨ ਸਮੇਤ 13 ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਟਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਟੇਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।[6] 1957 ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਟਕ 'ਸਾਂਝਸੇਵਰੇ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 1962 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਥੀਏਟਰ ਕਲਾਕਾਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਥੀਏਟਰ ਲਿਖਣਾ ਅਤੇ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਟਕ ਕਥਾ ਏਕ ਕੰਸ ਕੀ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ 5 ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ਸਿਲੇਬਸ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[2] 1978 ਵਿੱਚ, ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ।[6]
2019 ਵਿੱਚ, ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਵਿੱਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਮੰਤਰੀ, ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਸਿੰਘ ਪਟੇਲ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਨਾਟਕ-ਸਮਾਗਰਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[8]
ਅਵਾਰਡ[ਸੋਧੋ]
- ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ 2021।[9]
- ਕਲਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ[10][11][12]
- ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ[5]
- ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਦੁਆਰਾ ਲੋਹੀਆ ਸਾਹਿਤ ਸਨਮਾਨ[13]
- ਸਰਦਾਰ ਵੱਲਭ ਭਾਈ ਪਟੇਲ ਪੁਰਸਕਾਰ[6]
- ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਲਾਈਫਟਾਈਮ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਲਈ ਚਮਨ ਲਾਲ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ[5]
ਚੁਣੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ[ਸੋਧੋ]
- ਸਾ ਦਰ ਆਪਕਾ -ISBN 978-9350725528
- ਦੁਸਮਨ ਉਰਫ ਸੈਨਿਆ ਮਗਨ ਪਹਿਲਵਾਨੀ ਮੇਂ -ISBN 978-9350723906
- ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ -ISBN 978-9350728734
- ਹਸਿਆ ਏਕੰਕੀ -ISBN 978-9350723913
- ਇਤਿਹਾਸ -ISBN 978-9386799920
- ਮਨ ਕੇ ਭੰਵਰ -ISBN 978-9350728772
- ਸੀਰੀਆ -ISBN 978-8181437716
- ਓ ਅਮਰੀਕਾ! -ISBN 978-8181433121
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 "Uttar Pradesh's Padma winners: Some known faces, others not so well known". The New Indian Express. IANS. 27 January 2020. Retrieved 2023-05-06.
- ↑ 2.0 2.1 "The Tribune, Chandigarh, India". www.tribuneindia.com. Retrieved 2021-06-19.
- ↑ "दया प्रकाश सिन्हा के नाटक 'सम्राट अशोक' का लोकार्पण". Aaj Tak (in ਹਿੰਦੀ). Retrieved 2021-06-19.
- ↑ "Full list of 2020 Padma awardees". The Hindu (in Indian English). 2020-01-26. ISSN 0971-751X. Retrieved 2021-06-19.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 "6-day theatre fest to pay tribute to Daya Prakash Sinha begins on Sunday". The Pioneer (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 2021-06-24. Retrieved 2021-06-19.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 "He's a Bureaucrat, an Artist and a Padma Shree Awardee" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2021-06-19.
- ↑ "Welcome to State Lalit Kala Akademi, U.P." 2015-09-26. Archived from the original on 2015-09-26. Retrieved 2021-06-19.
- ↑ Patrika, Samay. "दया प्रकाश सिन्हा के नाटकों का संग्रह 'नाट्य-समग्र' का लोकार्पण". kitab.samaypatrika. Archived from the original on 2020-08-07. Retrieved 2021-06-19.
- ↑ "साहित्य अकादमी पुरस्कार की घोषणा, हिंदी के लिए दया प्रकाश सिन्हा को मिला सम्मान; यहां देखें लिस्ट".
- ↑ "Padma Awards 2020: Here is the full list of 141 recipients this year". APN News (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 2020-01-27. Retrieved 2021-06-19.
- ↑ "List of Padma Awards winners 2020". Jagranjosh.com. 2020-06-26. Retrieved 2021-06-19.
- ↑ "Kangana Ranaut, Ekta Kapoor, Karan Johar and Adnan Sami on list of Padma awardees this year". The Times of India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2021-06-19.
- ↑ "PM exhorts people to patronise Hindi". The Times of India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 22 May 2003. Archived from the original on 2021-06-25. Retrieved 2021-06-19.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ[ਸੋਧੋ]
- ਦਇਆ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿਨਹਾ Archived 2022-12-05 at the Wayback Machine.