ਪਾਣੀ
(H2O (two hydrogen and one oxygen atom): ਦੋ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਇਕ ਆਕਸੀਜਨ ਪਰਮਾਣੂ, Hg (millimeters of mercury): ਪਾਰਾ ਦੇ ਮਿਲੀਮੀਟਰ)
ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਜਲ ਇੱਕ ਆਮ ਰਾਸਾਇਣਕ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਦੇ ਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਤਕਰੀਬਨ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਰਲ ਰੂਪ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਠੋਸ (ਬਰਫ਼) ਅਤੇ ਗੈਸ (ਵਾਸ਼ਪ ਜਾਂ ਭਾਫ਼) ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦਾ ਤਕਰੀਬਨ 71 % ਹਿੱਸਾ ਪਾਣੀ ਨਾਲ਼ ਢਕਿਆ ਹੈ[1] ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ (96.5%)ਮਹਾਸਾਗਰਾਂ ਅਤੇ 1.7% ਪਾਣੀ ਜ਼ਮੀਨਦੋਜ ਪਾਣੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਸਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਅਤੇ 0.001% ਜਲ-ਵਾਸ਼ਪ ਅਤੇ ਬੱਦਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।.[2] ਹਿਮਨਦੀਆਂ ਅਤੇ ਧਰੁਵੀ ਬਰਫ਼-ਚੋਟੀਆਂ ਵਿੱਚ 1.7% ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰੋਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਨਦੀਆਂ, ਝੀਲਾਂ ਅਤੇ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ 0.6 % ਪਾਣੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਮਾਤਰਾ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਟੈਂਕੀਆਂ, ਜੈਵਿਕ ਨਿਕਾਵਾਂ ਅਤੇ ਖਾਧ ਭੰਡਾਰ ਵਿੱਚ ਨਹਿਤ ਹੈ। ਬਰਫ਼ੀਲੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ, ਹਿਮਨਦੀਆਂ, ਏਕੁਆਵੀਫ਼ਰ ਜਾਂ ਝੀਲਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਪਾਣੀ ਚੱਕਰ
[ਸੋਧੋ]ਪਾਣੀ ਲਗਾਤਾਰ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਜਲਚਕਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਟਰਾਂਸਪਾਏਰੇਸ਼ਨ, ਵਰਖਾ ਅਤੇ ਵਗ ਕੇ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਹਵਾ ਜਲ ਵਾਸ਼ਪ ਨੂੰ ਥਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਉਸੇ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ਼ ਉਡਾ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ਼ ਇਹ ਰੁੜ੍ਹਕੇ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਤਕਰੀਬਨ 47 Tt (1012;ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ) ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ। ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ 107 Tt ਵਰਖਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ 71 Tt ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਅਹਿਮੀਅਤ
[ਸੋਧੋ]ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਤਾਜ਼ਾ ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ ਇਨਸਾਨੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜੀਵਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਮਾੜੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਰਾਸਾਇਣਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਲੜੀ ਲਈ ਘੋਲਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਕ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਨੂੰ ਸੁਗਮ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਿੱਠੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਤਕਰੀਬਨ 70% ਖਪਤ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭਿਆਨਕ ਜਲ ਸੰਕਟ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੈ ਕਿ 2025 ਤੱਕ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਅੱਧੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਇਸ ਜਲਸੰਕਟ ਨਾਲ ਦੋ-ਚਾਰ ਹੋਵੇਗੀ।
ਕਿਸਮਾਂ
[ਸੋਧੋ]
ਪਾਣੀ ਦੀ ਤਿੰਨ ਅਵਸਥਾਵਾਂ: ਤਰਲ, ਠੋਸ (ਬਰਫ), ਅਤੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ (ਅਦ੍ਰਿਸ਼) ਵਾਸ਼ਪ। ਬੱਦਲ ਜਲ ਵਾਸ਼ਪਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਪੀੜਤ ਬੂੰਦਾਂ ਨਾਲ ਬਣਦੇ ਹਨ।
ਪਾਣੀ ਤਿੰਨ ਦਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁੱਝ ਪਦਾਰਥਾਂ ਹਨ ਜੋ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਤਿੰਨ ਦਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਪਾਣੀ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਕਈ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ: ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਜਲ ਵਾਸ਼ਪ ਅਤੇ ਬੱਦਲ ; ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ; ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਅਤੇ ਨਦੀਆਂ; ਅਤੇ ਤਰਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭੂਮੀ ਉੱਤੇ ਏਕੁਆਫਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ।
ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਘੋਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖ ਸਵਾਦ ਅਤੇ ਦੁਰਗੰਧ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ, ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਉਹ ਪਾਣੀ ਦੀ ਪੀਣਯੋਗਤਾ ਦਾ ਲੇਖਾ ਜੋਖਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਬਹੁਤ ਨਮਕੀਨ ਜਾਂ ਸੜਿਆ ਹੋਇਆ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਪੀਂਦੇ। ਮਨੁੱਖ ਠੰਡੇ ਤੋਂ ਥੋੜਾ ਨਿੱਘਾ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ; ਠੰਡੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ੁੱਧ ਪਾਣੀ H2O ਸਵਾਦ ਵਿੱਚ ਬੇਰਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਝਰਨੇ ਦੇ ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਮਿਨਰਲ ਵਾਟਰ ਦਾ ਸਵਾਦ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ ਖਣਿਜ ਲੂਣਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਝਰਨੇ ਦੇ ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਲਵਣਿਤ ਪਾਣੀ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਤੋਂ ਭਾਵ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੈਲੇ ਤੱਤਾਂ, ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਤੋਂ ਹੈ।
ਰਸਾਇਣਕ ਅਤੇ ਭੌਤਿਕ ਗੁਣ
[ਸੋਧੋ]ਪਾਣੀ ਇੱਕ ਰਸਾਇਣਕ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਰਸਾਇਣਕ ਨਿਯਮ H2O ਹੈ: ਪਾਣੀ ਦੇ ਇੱਕ ਅਣੂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਦੇ ਪਰਮਾਣੁ ਸਹਿਸੰਯੋਜਕ ਬੰਧਨ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਆਕਸੀਜਨ ਦੇ ਪਰਮਾਣੁ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
- ਪਾਣੀ ਆਮ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਦਬਾਅ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੇਰਸ, ਬਿਨਾਂ ਦੁਰਗੰਧ ਵਾਲਾ ਤਰਲ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਬਰਫ ਦਾ ਰੰਗ ਬਹੁਤ ਹੀ ਹਲਕਾ ਨੀਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਰੰਗਹੀਨ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਬਰਫ ਵੀ ਰੰਗਹੀਨ ਲੱਗਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਜਲ ਵਾਸ਼ਪ ਮੂਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਗੈਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਪਾਣੀ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਜਲੀ ਬੂਟੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਜਿੰਦਾ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਮਿਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪਰਾਬੈਂਗਨੀ ਕਿਰਨਾਂ ਦਾ ਹੀ ਕੁੱਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਇਹ ਅਵਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।
- ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਬਿਜਲਈ ਰਿਣਾਤਮਕਤਾ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਧਰੁਵੀ ਅਣੂ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਆਕਸੀਜਨ ਕੁੱਝ ਰਿਣਾਵੇਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਕੁੱਝ ਧਨਾਵੇਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਅਣੂ ਨੂੰ ਦੋਧਰੁਵੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਇੱਕ ਅਣੂ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਦੋ ਧਰੁਵਾਂ ਦਾ ਵਿੱਚ ਆਪਸ ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਇੱਕ ਸ਼ੁੱਧ ਆਕਰਸ਼ਣ ਬਲ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਉੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ਟ ਤਨਾਵ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਲ ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਅਣੂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਚਿਪਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਬੰਧਨ ਹੈ।
- ਪਾਣੀ ਦਾ ਉਬਾਲ ਦਰਜਾ (ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਵੀ) ਸਿੱਧੇ ਬੈਰੋਮੀਟਰ ਦੇ ਦਬਾਅ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਲਈ, ਐਵਰੇਸਟ ਪਹਾੜ ਦੇ ਸਿਖਰ ਉੱਤੇ, ਪਾਣੀ 68 °C ਉੱਤੇ ਉਬਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਉੱਤੇ ਇਹ 100 °C ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਡੂੰਘੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਭੂ – ਊਸ਼ਮੀ ਛਿਦਰਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਅਣਗਿਣਤ ਡਿਗਰੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਤਰਲ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
- ਪਾਣੀ ਦਾ ਉੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ਟ ਤਣਾਉ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਅਣੂਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕਮਜੋਰ ਅੰਤਰ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਧਰੁਵੀ ਅਣੂ ਹੈ। ਪ੍ਰਸ਼ਟ ਤਨਾਵ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਇਹ ਆਭਾਸੀ ਲੋਚ, ਕੇਸ਼ਿਕਾ ਤਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਚਲਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਆਪਣੀ ਧਰੁਵੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਸੰਯੋਜਕ ਗੁਣ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
- ਕੇਸ਼ਿਕਾ ਕਿਰਿਆ, ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ ਤੋਂ ਵਿਪਰੀਤ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਕੀਰਣ ਨਲੀ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਾਣੀ ਦੇ ਇਸ ਗੁਣ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਸਾਰੇ ਸੰਵਹਨੀ ਬੂਟਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਪਾਣੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਬਲ ਘੋਲਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਰਵ - ਘੋਲਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪਦਾਰਥ ਜੋ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਭਲੀ ਭਾਂਤੀ ਘੁਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਲੂਣ, ਕਾਰਬੋਹਾਈਡ੍ਰੇਟਸ, ਤੇਜਾਬ, ਖਾਰ, ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਗੈਸਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਕਸੀਜਨ, ਕਾਰਬਨ ਡਾਇਆਕਸਾਈਡ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਾਈਡਰੋਫਿਲਿਕ (ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜੋ ਪਦਾਰਥ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਘੁਲ ਸਕਦੇ ਜਿਵੇਂ ਚਰਬੀ ਅਤੇ ਤੇਲ, ਹਾਈਡਰੋਫੋਬਿਕ (ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਡਰਨ ਵਾਲੇ) ਕਹਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਕੋਸ਼ਿਕਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਕ (ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਡੀ.ਐੱਨ.ਏ .ਅਤੇ ਬਹੁ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡ੍ਰੇਟਸ) ਵੀ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਸ਼ੁੱਧ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਿਜਲਈ ਚਾਲਕਤਾ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ ਜਦੋਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਇਨਕ ਪਦਾਰਥ ਸੋਡੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ ਮਿਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤੱਦ ਇਹ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਅਮੋਨੀਆ ਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟ ਊਸ਼ਮਾ ਸਮਰੱਥਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਗਿਆਤ ਰਸਾਇਣ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਉੱਚ ਵਾਸਪੀਕਰਨ ਊਸ਼ਮਾ (40.65 kJ mol−1) ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਨਾਂ ਇਸ ਦੇ ਅਣੂਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਬੰਧਨਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦੇ ਇਹ ਦੋ ਗ਼ੈਰ-ਮਾਮੂਲੀ ਗੁਣ ਇਸਨੂੰ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਉਤਾਰ - ਚੜਾਵ ਦਾ ਬਫਰਣ ਕਰ ਧਰਤੀ ਦੀ ਜਲਵਾਯੂ ਨੂੰ ਨਿਯਮਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- ਪਾਣੀ ਦਾ ਘਣਤਵ ਅਧਿਕਤਮ 3.98 °C ਉੱਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੰਮਣ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਘਣਤਵ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਇਸ ਦਾ ਆਇਤਨ 9 % ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੁਣ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਮਾਮੂਲੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਬਰਫ ਪਾਣੀ ਦੇ ਉੱਪਰ ਤੈਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਮੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਤਾਲਾਬ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਤਾਲਾਬ ਦੇ ਤਲ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 4 °C ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਪਾਣੀ ਕਈ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਸ਼ਰਣ ਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਈਥੇਨਾਲ, ਸਾਰੇ ਅਨੁਪਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਕ ਏਕਲ ਸਮਰੂਪ ਤਰਲ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਤਰਫ਼, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਤੇਲ ਅਮਿਸ਼ਰਣਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਿਸ੍ਰਤ ਤੈਹਾਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਵਾਲੀ ਤਹਿ ਦਾ ਘਣਤਵ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗੈਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਜਲ ਵਾਸ਼ਪ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਵਾ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
- ਪਾਣੀ ਹੋਰ ਕਈ ਘੋਲਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਐਜੀਉਟਰੋਪ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
- ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਅਪਘਟਨ ਦੁਆਰਾ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਦੀ ਇੱਕ ਆਕਸਾਈਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਜਾਂ ਹਾਈਡਰੋਜਨ - ਯੌਗਿਕਾਂ ਜਲਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਆਕਸੀਜਨ ਜਾਂ ਆਕਸੀਜਨ - ਯੌਗਿਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੱਦ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸਿਰਜਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਇੱਕ ਬਾਲਣ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਦੇ ਦਹਨ ਦਾ ਅੰਤਮ ਉਤਪਾਦ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਅਪਘਟਨ ਦੁਆਰਾ ਵਾਪਸ ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਵਿੱਚ ਵਿਭਾਜਨ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਊਰਜਾ, ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਦੇ ਪੁਨਰਸੰਯੋਜਨ ਦੁਆਰਾ ਉਤਸਰਜਿਤ ਊਰਜਾ ਨਾਲੋਂ ਜਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
- ਉਹ ਤੱਤ ਜੋ ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਬਿਜਲਈਧਨਾਤਮਕ (electropositive) ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਲੀਥੀਅਮ, ਸੋਡੀਅਮ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਪੋਟੇਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਸੀਜੈਮ, ਉਹ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਹਾਈਡਰੋਕਸਾਈਡ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਜਲਨਸ਼ੀਲ ਗੈਸ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਦਾ ਉਤਸਰਜਨ ਖਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਇਸ ਬਿਜਲਈਧਨਾਤਮਕ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਆ ਬਹੁਤ ਵਿਸਫੋਟਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ
[ਸੋਧੋ]ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਅੱਜ ਤੱਕ ਗਿਆਤ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਮਹਿਮਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਅਪੋਦੇਵੀਰੁਪਹ੍ਵਯੇ ਯਤ੍ਰ ਗਾਵ: ਪਿਬਨ੍ਤਿ ਨ:। ਸਿਨ੍ਧੁਭ੍ਯ: ਕਰ੍ਤ੍ਵੰ ਹਵਿ: ॥18॥
(ਅਪ: ਦੇਵੀ: ਉਪ-ਹ੍ਵਯੇ ਯਤ੍ਰ ਗਾਵ: ਪਿਬਨ੍ਤਿ ਨ:, ਸਿਨ੍ਧੁਭ੍ਯ: ਕਰ੍ਤ੍ਵੰ ਹਵਿ:।)[3]
ਅਰਥਾਤ: ਜਿਸ ਜਲ ਦਾ ਪਾਨ ਸਾਡੀਆਂ ਗਊਆਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਉਸ ਜਲਦੇਵੀ ਦਾ ਮੈਂ ਆਹਵਾਨ ਕਰਤਾ ਹੂੰ। ਸਿੰਧੁਓਂ ਅਰਥਾਤ ਨਦੀਆਂ ਨੂੰ ਹਵਿ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਨਾ ਸਾਡਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "CIA- The world fact book". Central Intelligence Agency. Archived from the original on 2010-01-05. Retrieved 2013-03-17.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000A-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ ਰਿਗਵੇਦ ਸੰਹਿਤਾ, ਮੰਡਲ 1, ਸੂਕਤ 23
<ref> tag defined in <references> has no name attribute.