ਪੱਛਮੀ ਝੋਊ ਕਾਲ
ਪੱਛਮ ਵਾਲਾ ਝੋਊ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਕਾਲ ( ਚੀਨੀ : 西周 ; ਪਿਨਾਇਨ ਅੰਗਰੇਜੀਕਰਣ : Western Zhou ) ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਚੀਨ ਦੇ ਝੋਊ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਕਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਸ਼ੁਰੁਆਤ
[ਸੋਧੋ]ਝੋਊ ਕਾਲ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਤੱਦ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਝੋਊ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਰਾਜੇ ਵੂ ( 周武王, ਝੋਊ ਵੂ ਵਾਂਗ ) ਨੇ ( ਲੱਗਭੱਗ ) 1046 ਈਸਾਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਲੜੇ ਗਏ ਮੁਏ ਦੇ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਿਰਾਜਮਾਨ ਸ਼ਾਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਹਰਾਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਸ਼ਾਂਗ ਸਮਰਾਟ ਨੇ ( ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਇੱਤੇਫਾਕ ਵਲੋਂ ਰਾਜਾ ਝੋਊ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਦਾ ਝੋਊ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਵਲੋਂ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ) ਵੇਖਿਆ ਦੀ ਸ਼ਾਂਗ ਫੋਜਾਂ ਹਾਰ ਚੁੱਕੀ ਹਨ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਮਹਲ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾ ਲਈ ਅਤੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੀ ਜਲਾਕੇ ਮਾਰ ਪਾਇਆ। ਰਾਜਾ ਵੂ ਫਿਰ ਚੀਨ ਦੇ ਸਮਰਾਟ ਬਣੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਝੋਊ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਨੀਵ ਰੱਖੀ। ਸਮਰਾਟ ਵੂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਆਇਪ੍ਰੀਏ ਅਤੇ ਕਾਬਿਲ ਸਮਰਾਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਆਪਣੇ ਭਰਾ -ਬੰਧੁਵਾਂਅਤੇ ਸੇਨਾਪਤੀਯੋਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਛੋਟੇ - ਮੋਟੇ ਰਾਜ - ਰਿਆਸਤਾਂ ਦਿੱਤੀ। ਸਮਰਾਟ ਵੂ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦੇ ਕੁੱਝ ਹੀ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਹੋ ਗਿਆ।ल बाद हो गया।[1]
ਪੱਛਮੀ ਝੋਊ ਦਾ ਅੰਤ
[ਸੋਧੋ]ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ ਸਮਰਾਟ ਵੂ ਨੇ ਬਣਾਈ ਸਨ ਉਹ ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਝੋਊ ਸਮਰਾਟ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਨ, ਲੇਕਿਨ ਹੌਲੀ - ਹੌਲੀ ਉਹ ਸਵਤੰਤਰ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਨ ਗਈ। 771 ਈਸਾਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬ ਵਲੋਂ ਆਏ ਕਬੀਲੋਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਮਲੀਆਂ ਵਲੋਂ ਝੋਊ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਵੇਈ ਨਦੀ ਘਾਟੀ ਵਲੋਂ ( ਜੋ ਆਧੁਨਿਕ ਚੀਨ ਦੇ ਗਾਂਸੂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਸ਼ੀ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ) ਖਦੇੜ ਦਿੱਤਾ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਝੋਊ ਰਾਜ - ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਲੋਕ ਹਟਕੇ ਪੂਰਵ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਸਮਰਾਟ ਦੇ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਸਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ ਸਨ ਹੁਣ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਮਲੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਚਲਾਣ ਲੱਗੀ। ਇਸ ਯੁੱਗ ਨੂੰ ਚੀਨੀ ਇਤਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪੂਰਵੀ ਝੋਊ ਕਾਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪੱਛਮੀ ਝੋਊ ਕਾਲ ਦੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਕਠਿਨਾਇਆਂ
[ਸੋਧੋ]ਚੀਨ ਦੇ ਹੋਰ ਜੁਗਾਂ ਦੇ ਮੁਕ਼ਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੱਛਮ ਵਾਲਾ ਝੋਊ ਕਾਲ ਦੇ ਰਹਿੰਦ ਖੂਹੰਦ ਅਤੇ ਲਿਖਾਇਯਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਿਲੀ ਹਨ। ਇਸ ਵਲੋਂ ਉਸ ਕਾਲ ਦੇ ਸਮਾਜ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਲਈ ਇਹ ਠੀਕ ਵਲੋਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਦੀ ਵੇਈ ਨਦੀ ਘਾਟੀ ਦੀ ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਝੋਊ ਸਮਰਾਟ ਅਚਾਨਕ ਇਨ੍ਹੇ ਕਮਜੋਰ ਕਿਉਂ ਪੈ ਗਏ ਦੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਸਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ। ਕੁੱਝ ਵਿਦਵਾਨ ਅਂਦਾਜਾ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਦੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਸਮਰਾਟ ਦੇ ਖਜਾਨੇ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾ ਪੈਸਾ ਵਹੀਂ ਸੀ ਆਉਂਦਾ ਹੋ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹੀ ਸ਼ਾਹੀ ਖਜਾਨੇ ਵਿੱਚ ਸਮਰਾਟ ਦੀ ਸ਼ਤੀ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਹੋ, ਲੇਕਿਨ ਇਹ ਸਭ ਬਿਨਾਂ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨ - ਭਰ ਹੀ ਹਨ। [2][3]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ The formation of Chinese civilization: an archaeological perspective, Kwang-chih Chang, Pingfang Xu, Sarah Allan, Liancheng Lu, Yale University Press, 2005, ISBN 978-0-300-09382-7, ... The Zhou state that conquered the great Shang dynasty and founded the Western Zhou dynasty was small, and the question of how to rule over such a vast territory was a crucial problem ... The Zhou kings established secondary capitals as a means to rule over their royal domains and to create a stable base for controlling the local rulers ...
- ↑ Handbook of Oriental studies, Part 4, Volume 9, Donald B. Wagner, BRILL, 1993, ISBN 978-90-04-09632-5, ... The Western Zhou period is something of a blank spot, both historically and archaeologically ...
- ↑ Landscape and power in early China: the crisis and fall of the Western Zhou, 1045-771 BC, Feng Li, Cambridge University Press, 2006, ISBN 978-0-521-85272-2, ... Our textual records on Zhou relations with the Yangzi delta during the early Western Zhou are almost completely lacking ...