ਬਿਸਮਿਲ ਅਜ਼ੀਮਾਬਾਦੀ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਗਿਆਨਕੋਸ਼ ਤੋਂ

ਬਿਸਮਿਲ ਅਜ਼ੀਮਾਬਾਦੀ ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰ ਸੀ।

ਇਸ ਦਾ ਜਨਮ ਬਿਹਾਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾੜ੍ਹ ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਖੁਸਰੂਪੂਰ ਦੇ ਹਰਦਾਸ ਵਿੱਘਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਪ ਸੈਯਦ ਸ਼ਾਹ ਅਲ ਹਸਨ ਹਰਦਾਸ ਵਿੱਘੇ ਦੇ ਜਿਮੀਂਦਾਰ ਸਨ। ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਬਾਰੇ ਪੱਕਾ ਪਤਾ, ਕੋਈ 1900 ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੋਈ 1902। ਇਹ 2 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਹਰਦਾਸ ਵਿੱਘਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਿਹਾ, ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਦੇ ਇੰਤਕਾਲ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਵਾਰ ਪਟਨਾ ਚਲਾ ਆਇਆ ਅਤੇ ਲੋਦੀਕਟਰਾ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਵਸ ਗਿਆ। ਇਸ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਸੈਯਦ ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਹਸਨ ਉਰਫ ਸ਼ਾਹ ਝੱਬੋ ਸੀ। ਆਪਣਾ ਤਖੱਲਸ ਇਸਨੇ ਬਿਸਮਿਲ ਰੱਖਿਆ। ਪਟਨਾ (ਅਜ਼ੀਮਾਬਾਦ) ਦਾ ਬਾਸ਼ਿੰਦਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਰਦੂ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਅਜ਼ੀਮਾਬਾਦੀ ਜੁੜ ਗਿਆ। ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਲਗਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਅਤੇ ਚਾਚਾ ਵੀ ਸ਼ਾਇਰ ਸਨ, ਜੋ ਮਸ਼ਹੂਰ ਵਾਹਿਦ ਇਲਾਹਾਬਾਦੀ ਦੇ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਸਨ।

ਇਸ ਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ ਪਰ ਅਰਬੀ ਅਤੇ ਫਾਰਸੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਸੀ। ਇਸਨੇ ਸ਼ਾਦ ਅਜੀਮਾਬਾਦੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਮੁਬਾਰਕ ਅਜੀਮਾਬਾਦੀ ਨੂੰ ਉਸਤਾਦ ਮੰਨਿਆ। ਬਿਸਮਿਲ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਇਨਸਾਨ ਸੀ ਅਤੇ ਖੁਸਰੁਪੁਰ ਦੇ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਝੱਬੂ ਭਾਈ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਦੇ ਸਨ।

ਰਚਨਾਵਾਂ[ਸੋਧੋ]

ਸਰਫਰੋਸ਼ੀ ਕੀ ਤਮੰਨਾ (سرفروش کی تمنّا)[ਸੋਧੋ]

ਸਰਫਰੋਸ਼ੀ ਕੀ ਤਮੰਨਾ ਨਾਮ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਉਸਨੇ 1921 ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਸੀ।[1] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਰਾਮ ਪ੍ਰਸਾਦ ਬਿਸਮਿਲ ਨੇ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਅਮਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। [2] ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਛਪਦੇ ਇੱਕ ਰਸਾਲੇਸਬਾ, ਵਿੱਚ ਛਪੀ ਸੀ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]

  1. Noorani, Abdul Gafoor Abdul Majeed (1996). The trial of Bhagat Singh: politics of justice. Konark. p. 16.
  2. Hasan, Mushirul (2016). Roads to Freedom: Prisoners in Colonial India. Oxford University Press. ISBN 9780199089673.