ਬੇਲੇਵਾਲੀਆ
ਬੇਲੇਵਾਲੀਆ ਐਸਪੈਰਾਗੇਸੀ ਪਰਿਵਾਰ, ਉਪ-ਪਰਿਵਾਰ ਸਕਿਲੋਇਡੀਏ ਵਿੱਚੋਂ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਜੀਨਸ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1808 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜੀਨਸ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।[1][2]
ਇਸਦੀਆਂ ਲਗਭਗ 65 ਕਿਸਮਾਂ ਭੂਮੱਧ ਸਾਗਰ ਤੋਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ:- ਇਸ ਦੀਆਂ ਤੁਰਕੀ (ਲਗਭਗ 12 ਕਿਸਮਾਂ) ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ (12 ਕਿਸਮਾਂ), ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਤੱਕ: ਈਰਾਨ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ (ਦੋ ਜਾਤੀਆਂ) ਵਿਚੋਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ।
ਵਰਣਨ
[ਸੋਧੋ]ਬੇਲੇਵਾਲੀਆ ਸਦੀਵੀ ਜੜੀ ਬੂਟੀਆਂ ਵਾਲੇ ਪੌਦੇ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ। ਜਿਓਫਾਈਟਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਇੱਕ ਝਿੱਲੀਦਾਰ ਮਿਆਨ ("ਟਿਊਨਿਕ") ਨਾਲ ਬਲਬ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਧਾਰਨ, ਸਮਾਨਾਂਤਰ-ਨਾੜੀ ਵਾਲੇ ਪੱਤੇ ਬੇਸਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅੰਗੂਰ-ਵਰਗੇ ਫੁੱਲ -ਪੱਤਰ ਨਿਰਵਿਘਨ ਸਿਲੰਡਰ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਤਣੇ 'ਤੇ ਅੰਤਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਧਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਫੁੱਲ ਛੋਟੇ, ਝਿੱਲੀਦਾਰ ਬ੍ਰੈਕਟਾਂ ਦੇ ਧੁਰੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਰਮਾਫ੍ਰੋਡਿਟਿਕ ਫੁੱਲ ਤੀਹਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਛੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਬ੍ਰੈਕਟ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਤੋਂ ਡੇਢ-ਅੱਧੇ ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਗੜੇ ਹੋਏ ਟਿਊਬਲਰ, ਘੰਟੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਜਾਂ ਫਨਲ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਰੈਕਟਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਚਿੱਟੇ ਤੋਂ ਕਰੀਮ ਤੋਂ ਭੂਰਾ ਜਾਂ ਘੱਟ ਹੀ ਨੀਲੇ ਤੋਂ ਜਾਮਨੀ ਤੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫਲਾਂ ਦਾ ਕੈਪਸੂਲ ਖੰਭਾਂ ਵਾਲੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਰਾਸ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਤਿਕੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੀਜ ਘੱਟ ਜਾਂ ਘੱਟ ਗੋਲਾਕਾਰ, ਘੱਟ ਹੀ ਲੰਬੇ ਅਤੇ ਚਮਕਦਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਵਰਗੀਕਰਨ
[ਸੋਧੋ]
ਬੇਲੇਵਾਲੀਆ ਜੀਨਸ ਦਾ ਵਰਣਨ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1808 ਵਿੱਚ ਫਿਲਿਪ-ਆਈਸੀਡੋਰ ਪਿਕੋਟ ਡੀ ਲੈਪੇਰੌਸ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[3] ਜੀਨਸ ਦਾ ਨਾਮ ਫ੍ਰੈਂਚ ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਪਿਏਰੇ ਰਿਚਰ ਡੀ ਬੇਲੇਵਾਲ (1564-1632) ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਜੋਂ ਪਿਆ। ਬੇਲੇਵਾਲੀਆ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਸ਼ਬਦ ਸਟ੍ਰਾਂਗਵੇਜਾ ਬਰਟੋਲ ਹੈ।
ਸਪੀਸੀਜ਼
[ਸੋਧੋ]ਚੁਣੇ ਗਏ ਪੌਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਕਲਿਸਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ,[4] ਇੱਥੇ 65 ਬੇਲੇਵਾਲੀਆ ਜਾਤੀਆਂ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Lapeyrouse, Philippe Picot de. 1808. Journal de Physique, de Chimie, d'Histoire Naturelle et des Arts 67: 425-427 in French
- ↑ Tropicos, Bellevalia Lapeyr.
- ↑ Philippe-Isidore Picot de Lapeyrouse: Bellevalia. Nouveau genre de plante de la famille des Liliacées. In: Journal de Physique, de Chimie et d'Histoire Naturelle. Band 67, Nr. 12, 1808, p. 425–427
- ↑ R. Govaerts, B. J. M. Zonneveld, S. A. Zona: World checklist of Asparagaceae. Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. Search on Bellevalia[permanent dead link] Access date 8 July 2014