ਭਿੰਨਰੂਪਤਾ

ਹੀਰਾ ਅਤੇ ਗਰੇਫ਼ਾਈਟ ਦਾ ਰੂਪ

ਭਿੰਨਰੂਪਤਾ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਉਹ ਗੁਣ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਜਿਹੇ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਗੁਣ ਤਾਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਰਸਾਇਣਿਕ ਗੁਣ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਭਿੰਨਰੂਪਤਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਾਰਬਨ ਦੇ ਭਿੰਨ ਰੂਪ, ਹੀਰਾ, ਗਰੇਫ਼ਾਈਟ, ਲੱਕੜੀ ਅਤੇ ਕੋਲਾ ਹਨ। ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ, ਸਲਫ਼ਰ, ਲੋਹਾ ਅਤੇ ਟਿੰਨ ਸਾਰੇ ਤੱਤ ਠੋਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਭਿੰਨ ਰੂਪਤਾ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਲਫ਼ਰ ਤਰਲ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਭਿੰਨਰੂਪਤਾ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਗੈਸੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ ਦੋ ਭਿੰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਕਸੀਜਨ ਅਤੇ ਓਜ਼ੋਨ।

ਕਾਰਬਨ ਤੱਤ ਦੋ ਭਿੰਨ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ

1. ਕ੍ਰਿਸਟਲੀ ਰੂਪ (ਰਵੇਦਾਰ ਰੂਪ) ਇਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਿਸੇ ਨਿਯਮਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੰਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹੀਰਾ ਅਤੇ ਗਰੇਫ਼ਾਈਟ ਕਾਰਬਨ ਦੇ ਦੋ ਕ੍ਰਿਸਟਲੀ ਰੂਪ ਹਨ।
2. ਅਕ੍ਰਿਸਟਲੀ ਰੂਪ: ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬਨ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਅਨਿਯਮਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੰਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕੋਲਾ, ਲੱਕੜ, ਚਾਰਕੋਲ, ਜੀਵ ਚਾਰਕੋਲ, ਕੋਕ ਗੈਸ, ਕਾਰਬਨ ਆਦਿ।

Non-metals

ਤੱਤ	ਭਿੰਨ ਰੂਪ
ਕ੍ਰਿਸਟਲੀ ਕਾਰਬਨ	ਹੀਰਾ – ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤ, ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬਨ ਦੇ ਤੱਤ ਇੱਕ ਤ੍ਰੈਪਾਸੀ ਸੰਰਚਨਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬਨ ਦਾ ਹਰੇਕ ਤੱਤ ਆਪਣੇ ਗੁਆਢ ਦੇ ਚਾਰ ਹੋਰ ਕਾਰਬਨ ਪ੍ਰਮਾਣੂਆਂ ਨਾਲ ਬੰਧਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਿਜਲੀ ਅਤੇ ਤਾਪ ਦਾ ਮਾੜਾ ਚਾਲਕ ਗ੍ਰੇਫ਼ਾਈਟ – ਇੱਕ ਨਰਮ, ਕਾਲਾ ਤਿਲਕਮਾ ਠੋਸ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਚਾਲਕ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬਨ ਆਪਣੇ ਗੁਆਢ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮਾਣੂਆਂ ਨਾਲ ਬੰਧਨ ਬਣਾ ਕੇ ਛੇਕੋਣਾ ਜਾਲ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦੂਜੀਆ ਤਹਿਆ ਹੁੰਦੀਆ ਹਨ। ਰੇਖੀ ਐਸੀਟਾਈਲੇਨਿਕ ਕਾਰਬਨ ਅਕ੍ਰਿਸਟਲੀ ਕਾਰਬਨ ਫੁਲੇਰੀਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ C60. ਕਾਰਬਨ ਨੇਨੋਟਿਉਬ
ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ ਦੇ ਭਿੰਨ ਰੂਪ	ਚਿੱਟਾ ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ – ਰਵੇਦਾਰ ਠੋਸ P4 ਲਾਲ ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ –ਪੋਲੀਮਰਿਕ ਠੋਸ ਸਕੇਰਲੈਟ ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ ਜਾਮਣੀ ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ ਕਾਲਾ ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ – ਸੈਮੀਕੰਡਕਟ ਡਾਈਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ
ਆਕਸੀਜਨ ਦੇ ਭਿੰਨ ਰੂਪ	ਆਕਸੀਜਨ, O2 – ਰੰਗਹੀਨ ਓਜ਼ੋਨ, O3 – ਨੀਲਾ ਟੈਟਰਾਆਕਸੀਜਨ, O4 ਠੋਸ ਆਕਸੀਜਨ, O8 – ਲਾਲ
ਸਲਫ਼ਰ ਦੇ ਭਿੰਨ ਰੂਪ	ਸਲਫ਼ਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰੂਪ ਹਨ
ਸਿਲੀਨੀਅਮ	"ਲਾਲ ਸਿਲੀਨੀਅਮ," cyclo-Se8 ਗ੍ਰੇ ਸਿਲੀਨੀਅਮ ਕਾਲਾ ਸਿਲੀਨੀਅਮ ਜਿਸ ਦੀ ਲੜੀ 1000 ਪ੍ਰਮਾਣੂਆਂ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ