ਮਨਿਮੇਖਲਾ
ਮਨੀਮੇਖਲਾ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Manimekhala) ਹਿੰਦੂ-ਬੋਧੀ ਮਿਥਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੇਵੀ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਸਮੁੰਦਰਾਂ, ਅਰਥਾਤ ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਚੀਨ ਸਾਗਰ ਦੀ ਰਖਵਾਲਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਕਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਾ ਦੁਆਰਾ ਨੇਕ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[1] ਉਹ ਕਈ ਬੋਧੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਹਾਨੀਪਤ ਜਾਤਕ (ਮਹਾਜਨਕ ਜਾਤਕ) ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਮਹਾਜਨਕ ਨੂੰ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦੀ ਹੈ।[2]
ਨਾਮ ਉਤਪਤੀ
[ਸੋਧੋ]ਪਾਲੀ ਵਿੱਚ, ਮਾਂਣੀਮੇਖਲਾ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਮਰ ਜਾਂ ਪੇਟੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਉਪਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਰਮੀ ਵਿੱਚ ਮਨੀ ਮੇਖਲਾ (မဏိမေခလာ), ਮੋਨੀ ਮੇਖਲਾ (មណីមេខលា) ਜਾਂ ਨੇਆਂਗ ਮੇਖਲਾ (ខងា) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਮੇਰ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਥਾਈ ਵਿੱਚ ਮਨੀ ਮੇਖਲਾ (มณีเมขลา)।
ਮੁੱਖ ਭੂਮੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ
[ਸੋਧੋ]_(cropped).jpg)
ਮਨੀਮੇਖਲਾ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਬੂਤ ਰਾਹਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਜ਼ੋਥੋਕੇ (ਬਿਲਿਨ ਦੇ ਨੇੜੇ) ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲੀ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਹਨ।[3]
ਮਨੀਮੇਖਲਾ ਨੂੰ ਮਹਾਂਜਨਕ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਮੇਨਲੈਂਡ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਵਾਟ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[4] ਥਾਈਲੈਂਡ ਅਤੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਦੀ ਦੇਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮਨੀਮੇਖਲਾ ਅਤੇ ਰਾਮਾਸੁਰ
[ਸੋਧੋ]ਮਨੀਮੇਖਲਾ ਅਤੇ ਰਾਮਾਸੁਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੰਬੋਡੀਆ ਅਤੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਨੀਮੇਖਲਾ ਨੂੰ ਰਾਮਾਸੁਰ (ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰਸ਼ੂਰਾਮ ਦਾ ਚਿੱਤਰਣ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ ਅਰਜੁਨ ਦੇ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੰਤਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਬਿਜਲੀ ਅਤੇ ਗਰਜ ਦੀ ਘਟਨਾ ਮਨੀਮੇਖਲਾ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸਟਲ ਬਾਲ ਦੇ ਚਮਕਣ ਅਤੇ ਰਾਮਾਸੁਰ ਦੇ ਕੁਹਾੜੇ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।[5][6]
ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ
[ਸੋਧੋ]ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਦੇਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਮਿਲ ਮਹਾਂਕਾਵਿ, ਮਨੀਮੇਕਲਾਈ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਉਪਨਾਮ ਵਾਲੀ ਨਾਇਕਾ ਨੂੰ ਸੁਲਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਮਨੀਪੱਲਵਮ (ਨੈਨਾਥੀਵੁ) ਟਾਪੂ 'ਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੇਵਤਾ ਦੇਵੋਲ ਦੇ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਦੇਵਤਾ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਸੰਸਥਾਪਕਾਂ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਮਨੀਮੇਖਲਾਈ ਹੈ, ਦੇਵਤਾ ਸ਼ਕਰਾ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ 'ਤੇ, ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪੱਥਰ ਦੀ ਕਿਸ਼ਤੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਆਧੁਨਿਕ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ
[ਸੋਧੋ]- ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਰਮੀ ਪੌਪ ਗਾਇਕਾ ਮੇਖਲਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਟੇਜ ਨਾਮ ਮਨੀਮੇਖਲਾ ਤੋਂ ਲਿਆ ਹੈ।
ਥਾਈ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਮੇਖਲਾ ਡਾਂਸ। - ਉਸਦਾ ਨਾਮ 2002, 2008, 2015 ਅਤੇ 2020 ਵਿੱਚ ਟ੍ਰੋਪਿਕਲ ਤੂਫਾਨ ਮੇਕਖਾਲਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਗਰਮ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਚੱਕਰਵਾਤ ਨਾਮਾਂ ਲਈ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੁਆਰਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਾਲ ਹੀ, 1980 ਤੋਂ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨੂੰ ਮੇਖਲਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ G.P. Malalasekera. Dictionary of Pali Proper Names: Pali-English. Asian Educational Services, 2003
- ↑ Anne Elizabeth Monius. Imagining a place for Buddhism: literary culture and religious community in Tamil-speaking South India. Oxford University Press US, 2001, pages 111-112
- ↑ MOORE, ELIZABETH; WIN, SAN (2007). "The Gold Coast: Suvannabhumi? Lower Myanmar Walled Sites of the First Millennium A.D.". Asian Perspectives. 46 (1): 202–232. ISSN 0066-8435. JSTOR 42928710.
- ↑ Anne Elizabeth Monius. Imagining a place for Buddhism: literary culture and religious community in Tamil-speaking South India. Oxford University Press US, 2001, pages 111-112
- ↑ Candelario, Rosemary (2014-04-14). "Moni Mekhala and Ream Eyso Edited by Prumsodun Ok (review)". Asian Theatre Journal (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 31 (1): 324–326. doi:10.1353/atj.2014.0027. ISSN 1527-2109. S2CID 160156947.
- ↑ "Cambodian Folktales | Southeast Asia Program". seap.einaudi.cornell.edu. Retrieved 2019-11-22.