ਬਹੁ ਫ਼ਸਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ, ਬਹੁ-ਫ਼ਸਲੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਨਾਮ: multiple cropping), ਇੱਕ ਫਸਲ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਇੱਕ ਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਇੱਕੋ ਹੀ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫਸਲਾਂ ਉਗਾਉਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੈ।[1] ਇਹ ਪੌਲੀਕਲਚਰ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ। ਇਹ ਦੂਹਰੀ ਫ਼ਸਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੀ ਫਸਲ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਫਿਰ ਰੀਲੇ ਫਸਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਫਸਲ ਪਹਿਲੀ ਫਸਲ ਦੇ ਵਿੱਚ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅਭਿਆਸ, ਸਾਥੀ ਬੂਟੇ ਲਾਉਣਾ, ਕਈ ਵਾਰ ਬਾਗਬਾਨੀ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਦੀ ਤੀਬਰ ਕਾਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਲਟੀ-ਫਸਲ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਟਮਾਟਰ + ਪਿਆਜ਼ + ਮੈਰੀਗੋਲਡ ਹੈ; ਮੈਰਿਗੋਲਡਜ਼ ਕੁਝ ਟਮਾਟਰ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਖੇਤੀ ਰਵਾਇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਰਤ ਫਸਲਾਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਗੜ੍ਹਵਾਲ ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿੱਚ, ਬਾਰਨਜਾ ਨਾਮਕ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਪਲਾਟ ਉੱਤੇ 12 ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਨ, ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਬਾਜਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਸਮੇਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਿਚ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਸੁੱਕੇ ਮੌਸਮ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ, ਬਹੁਤੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਪੈਣ ਵਾਲੀ ਬਾਰਸ਼ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਸਾਲ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਵਿਚ, ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਚਾਵਲ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੇ ਚੌਲਾਂ ਦੀਆਂ ਉੱਚ ਝਾੜ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਉਲਟ, 100 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਛੋਟਾ ਵਧਣ ਦਾ ਮੌਸਮ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਲਈ 150 ਤੋਂ 185 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮਲਟੀਪਲ ਫਸਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਗਈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Bunnett, R.B. (2002). Interactive Geography 4, p. 98. SNP Pan Pacific Publishing.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]- ਹੋਮ ਗਾਰਡਨਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਪੋਸ਼ਣ ਵਧਾਉਣਾ ਹੋਮ ਗਾਰਡਨ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦਾ ਪਰਚਾ 12: ਮਲਟੀਪਲ ਫਸਲਿੰਗ, ਐਫਏਓ, 2001