ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਬੇਗ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ
ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਬੇਗ ਤਰਖ਼ਾਨ
ਹਾਕਮ-ਏ-ਸਿੰਧ ਸੂਬਾਦਾਰ ਕੰਧਾਰ
ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਲ1009ਹਿ - 1021ਹਿ ਬਾਮੁਤਾਬਿਕ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1612
ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ1009ਹਿ
ਪੂਰਵ-ਅਧਿਕਾਰੀਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਬੇਗ
ਜਨਮ996ਹਿ
ਮੌਤ11 ਸਫ਼ਰ, 1021ਹਿ ਬਾਮੁਤਾਬਿਕ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1612
ਕੰਧਾਰ
ਦਫ਼ਨ
ਮਕਬਰਾ ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਬੇਗ, ਮਕਲੀ ਕਬਰਸਤਾਨ ਠੱਟਾ
ਨਾਮ
ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਬੇਗ ਤਰਖ਼ਾਨ
ਸ਼ਾਹੀ ਘਰਾਣਾਕਿਲ੍ਹਾ ਬਖਰ
ਰਾਜਵੰਸ਼ਤਰਖ਼ਾਨ
ਪਿਤਾਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਬੇਗ ਤਰਖ਼ਾਨ
ਧਰਮਇਸਲਾਮ

ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਬੇਗ ਤਰਖ਼ਾਨ (ਜਨਮ: 996ਹਿ - ਵਫ਼ਾਤ: 11 ਸਫ਼ਰ, 1021ਹਿ ਬਾਮੁਤਾਬਿਕ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1612) 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦਾ ਤੁਰਕ, ਸਿੰਧ ਦਾ ਤਰਖ਼ਾਨ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਾਰ ਫ਼ਰਮਾਂਰਵਾ ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਬੇਗ ਤਰਖ਼ਾਨ ਦਾ ਪੱਤਰ, ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਸਿੰਧ (ਯਾਨੀ ਠੱਟਾ ਤੇ ਬਖਰ), ਮੁਲਤਾਨ ਤੇ ਕੰਧਾਰ ਦਾ ਸੂਬੇਦਾਰ (ਗਵਰਨਰ) ਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਨੂਰਾਲਦੀਨ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਅਮਰਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਸ਼ੁਮਾਰ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੇ ਕਾਦਰ ਅਲਕਲਾਮ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਚ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਤੇ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਉਸਦਾ ਦਰਬਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਤੇ ਅਦੀਬਾਂ ਨਾਲ਼ ਭਰਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।

ਜੀਵਨ

[ਸੋਧੋ]

ਜਨਮ

[ਸੋਧੋ]

ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਬੇਗ ਦਾ ਜਨਮ 996ਹਿ ਨੂੰ ਠੱਟਾ, ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਵਾਲੀ-ਏ-ਸਿੰਧ ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਬੇਗ ਤਰਖ਼ਾਨ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ।[1]

ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਤਰਬੀਅਤ

[ਸੋਧੋ]

ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਬੇਗ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਿੰਨੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਈ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਵੇਰਵਾ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ। ਜਦੋਂ ਸਿੰਧ ਦਾ ਸੂਬਾ ਦੁਬਾਰਾ ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਬੇਗ ਦੀ ਅਮਲਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਮੀਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਧ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਆਗਰਾ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਸ ਵਕਤ ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਲਕ ਦੇ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਦੀਆਂ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਆਪਣੇ ਮੁੰਡੇ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਤਰਬੀਅਤ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁੱਝ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹਨਾਂ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਤਰਬੀਅਤ, ਤੀਰ-ਅੰਦਾਜੀ, ਘੋੜਸਵਾਰੀ, ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜੀ, ਆਦਾਬ ਅਤੇ ਅਖ਼ਲਾਸ, ਦਰਬਾਰਦਾਰੀ, ਮੁਲਕਦਾਰੀ, ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਵਗ਼ੈਰਾ, ਸ਼ਾਹਜ਼ਾਦਗੀ ਅਤੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਤਮਾਮ ਲੌ ਅਜ਼ਮ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੱਸ ਦਿਓ ਸਗੋਂ ਟਾਈਟੇਬਲ ਤੱਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਤਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਿਆ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਤੱਕ ਅਮਲ ਹੋਇਆ, ਲੇਕਿਨ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਦੇ ਇਲਮੀ, ਅਦਬੀ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜੇਕਰ ਬਾਕਾਇਦਾ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕਰਾਮਤ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਸ (ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ) ਦੀ ਖ਼ੁਦਾ ਦਾਦ ਸਲਾਹੀਅਤਾਂ ਦਾ ਏਜ਼ਾਜ਼ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ।[2]

ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਦੇ ਕੁਝ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜੋ ਹੇਠ ਦਰਜ ਹਨ:

ਮਿਲਾ ਯਾਕੂਬ

[ਸੋਧੋ]

ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਨੇ ਮੁਢਲੀ ਅੱਖਰ ਪਛਾਣ ਮੁਲਾ ਯਾਕੂਬ ਤੋਂ ਸਿੱਖੀ ਸੀ।[3] ਉਹ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਦੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮਕਤਬ ਦਾ ਪੇਸ਼ ਇਮਾਮ ਸੀ।[4]

ਯਾਕੂਬ ਅਲੀ ਕੋਕਾ

[ਸੋਧੋ]

ਇਹ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਦਾ ਨਿਗਰਾਨ ਸੀ, ਲੇਕਿਨ ਮਿਰਜ਼ਾ ਇਸ ਤੋਂ ਨਾ ਖ਼ੁਸ਼ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਕਲਾਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦਾ ਸਲੂਕ ਮਿਰਜ਼ਾ ਨਾਲ ਅੱਛਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮਿਰਜ਼ਾ ਨੂੰ ਬੜੀਆਂ ਤਕਲੀਫਾਂ ਦਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਇਸੇ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਬਾਅਦ ਨੂੰ ਇਬਰਤ ਦੇ ਵਾਸਤੇ ਮਿਰਜ਼ਾ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਜਾਗੀਰ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਕੇ ਮਿਲਾ ਯਾਕੂਬ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ।[5]

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ص 27، مرزا غازی بیگ ترخان اور اُس کی بزم ادب ، سید حسام الدین راشدی، انجمن ترقی اردو پاکستان، 1970ء
  2. ص 126-128، مرزا غازی بیگ ترخان اور اُس کی بزم ادب ، سید حسام الدین راشدی، انجمن ترقی اردو پاکستان، 1970ء
  3. ص 128، مرزا غازی بیگ ترخان اور اُس کی بزم ادب ، سید حسام الدین راشدی، انجمن ترقی اردو پاکستان، 1970ء
  4. ص 250، تحفۃ الکرام (اردو) ، میر علی شیر قانع ٹھٹوی، سندھی ادبی بورڈ جامشورو، 2006ء
  5. ص 128-129، مرزا غازی بیگ ترخان اور اُس کی بزم ادب ، سید حسام الدین راشدی، انجمن ترقی اردو پاکستان، 1970ء