ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਖ਼ਿਤਾਬ
1526 ਤੋਂ 1857 ਤੱਕ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਨੇ ਅਰਬੀ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਚਗਤਾਈ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਖ਼ਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਅਤੇ ਮਿਰਜ਼ਾ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਵਰਤੀ।
ਆਲਮ ਪਨਾਹ/ਜਹਾਂ ਪਨਾਹ[ਸੋਧੋ]
ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਸ਼ਾਹ ਖੁਰਮ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, (ਪੂਰਾ ਸਿਰਲੇਖ: ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਅਲ-ਸੁਲਤਾਨ ਅਲ-ਆਜ਼ਮ ਵਾਲ ਖਾਕਾਨ ਅਲ-ਮੁਕਰਰਮ, ਮਲਿਕ-ਉਲ-ਸੁਲਤਾਨਤ, ਅਲਾ ਹਜ਼ਰਤ ਅਬੂ-ਉਲ-ਮੁਜ਼ੱਫਰ ਸ਼ਹਾਬ-ਉਦ-ਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂ ਪਹਿਲਾ, ਸਾਹਿਬ-ਏ-ਕਿਰਾਨ-ਏ-ਸਾਨੀ, ਬਾਦਸ਼ਾਹ-ਏ-ਗਾਜ਼ੀ ਜ਼ਿਲੁੱਲਾਹ, ਫਿਰਦੌਸ-ਆਸ਼ਿਆਨੀ, ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ-ਏ-ਸੁਲਤਾਨਤ ਉਲ-ਹਿੰਦੀਆ ਵਾਲ ਮੁਗਲੀਆ।)
ਅਲ-ਸੁਲਤਾਨ ਅਲ-ਆਜ਼ਮ[ਸੋਧੋ]
ਅਲ-ਸੁਲਤਾਨ ਅਲ-ਆਜ਼ਮ (ਅਸ-ਸੁਲਤਾਨੁ-'ਲ-'ਆਜ਼ਵਾਮ ਜਾਂ (ਅਨੁਵਾਦ।) ਅਸ-ਸੁਲਤਾਨੁ 'ਲ-'ਆ'ਅਮ (السُّلْطَانُ ٱلْأَعْظَمُ) ਇੱਕ ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਅਰਬੀ ਸ਼ਾਹੀ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਬੀ ਤੋਂ ਅਰਥ ਹੈ: " ਅਥਾਰਟੀ/ਪ੍ਰਭੁਸੱਤਾ ਦਾ ਮਹਾਨ ਜਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ। "ਅਲ - أَل" ਇੱਕ ਅਰਬੀ ਨਿਸ਼ਚਤ ਲੇਖ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਦ', ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੁਲਤਾਨ (سُلْطَان) ਇੱਕ ਫਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਅਰਬੀ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ (ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ ਅਥਾਰਟੀ/ਸਵਰੇਨ/ਡੋਮੀਨੀਅਨ) ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਲਈ ਇਸਲਾਮੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਅੱਬਾਸੀ ਯੁੱਗ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਆਜ਼ਮ (أَعْظَم), ਇੱਕ ਹੋਰ ਅਰਬੀ ਸ਼ਬਦ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਮਹਾਨ ਜਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ"। ਇਹ ਸਿਰਲੇਖ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਬਰ, ਹੁਮਾਯੂੰ, ਜਹਾਂਗੀਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਛੇਵਾਂ। ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਵੀ ਅਲ-ਸੁਲਤਾਨ ਅਲ-ਆਜ਼ਮ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[1]
ਬਾਦਸ਼ਾਹ-ਏ-ਗਾਜ਼ੀ[ਸੋਧੋ]
ਬਾਦਸ਼ਾਹ-ਏ-ਗਾਜ਼ੀ/ਬਾਦਸ਼ਾਹ-ਏ ਗਾਜ਼ੀ ਜਾਂ (ਅਨੁਵਾਦਿਤ) ਬਾਦਸ਼ਾਹ-ਗਾਜ਼ੀ', ਪਰਸੋ-ਅਰਬੀ ਸ਼ਾਹੀ ਸਿਰਲੇਖ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਅਰਥ: "ਯੋਧਾ ਸਮਰਾਟ"। ਬਾਦਸ਼ਾਹ (بادِشَاه) ਇੱਕ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਸਮਰਾਟ/ਰਾਜੇ/ਸ਼ਾਸਕ" (ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ ਪ੍ਰਭੂ ਜਾਂ ਰਾਜਿਆਂ ਦਾ ਮਾਲਕ), ਅਕਸਰ ਸਮਰਾਟ ਵਜੋਂ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਗਾਜ਼ੀ (غَازِى) ਦਾ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ ਅਰਥ "ਵਿਜੇਤਾ" ਜਾਂ ਇੱਕ ਇਸਲਾਮੀ ਯੋਧਾ ਹੈ।
ਸਾਹਿਬ-ਏ-ਕਿਰਾਨ[ਸੋਧੋ]
ਇਸ ਸਾਮਰਾਜੀ ਸਿਰਲੇਖ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਸ਼ੁਭ ਸੰਜੋਗ ਦਾ ਪ੍ਰਭੂ (صَاحِبِ قِرَان)" ਫਾਰਸੀ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਸਕ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਕੁੰਡਲੀ ਵਿੱਚ ਜੁਪੀਟਰ ਅਤੇ ਸ਼ਨੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੰਯੋਜਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਸ਼ਵ-ਜਿੱਤ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਪਹਿਲਾਂ ਅਰਬੀ ਤੋਂ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਸਾਥੀ/(ਦ) ਸੰਯੋਜਨ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗੀ [ਸਾਹਿਤਕ: ਦੋ ਸਵਰਗੀ ਸਰੀਰਾਂ ਦੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨੇੜਤਾ]" - ਅਗਲੇ ਪੈਰੇ ਵਿੱਚ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਰਬੀ ਸ਼ਬਦ: 'ṣāḥib' - صَاحِبِ' ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਸਾਥੀ/ ਸਹਿਯੋਗੀ। " ਅਤੇ 'ਕਿਰਨ - قِرَان' ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਦੋ ਸਵਰਗੀ ਸਰੀਰਾਂ ਦਾ ਸੰਯੋਜਨ" 'ਕਾਰਨ - قَرْن' (ਸਾਹਿਤਿਕ ਅਰਥ: 'ਜੰਕਸ਼ਨ - ਇੱਕ ਬਿੰਦੂ ਜਿਸ 'ਤੇ ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹਨ') ਦਾ ਬਹੁਵਚਨ ਹੈ।
ਇਸ ਸਿਰਲੇਖ ਦਾ ਇਸਲਾਮੋ-ਫ਼ਾਰਸੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੰਮਾ ਅਤੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ, ਮੰਗੋਲਾਂ ਅਤੇ ਮਾਮਲੁਕਸ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਤਿਮੂਰੀਆਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ। ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਅਤੇ ਅਕਬਰ ਸ਼ਾਹ ਦੂਜੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ "ਸਾਹਿਬ-ਏ ਕਿਰਾਨ-ਏ ਸਾਨੀ - (ਅਰਬੀ: Ṣāḥibi Qirāni Thanī/ Ath-Thānī - صَاحِبِ قِرَانِ ثَانِي\ ٱلْثَانِي)" ਕਿਹਾ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਸੰਜੋਗ ਦਾ ਦੂਜਾ"। ਜਿੱਥੇ "ਸਾਨੀ" ਮੁੱਖ "(ਦ) ਦੂਜਾ/ਅਗਲਾ" ["ਥਾਨੀ" - ثَانِي] ਲਈ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਅਰਬੀ ਸ਼ਬਦ ਹੈ। ਇਸ ਸੂਤਰ ਵਿੱਚ ਸੰਯੋਜਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਭੂ ਸਿਕੰਦਰ ਮਹਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਨਾਲ ਹੀ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਪੂਰਵਜ, ਤੈਮੂਰ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਇਬਨ ਖਾਲਦੂਨ ਦੁਆਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਹਿਬ-ਏ-ਕਿਰਾਨ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਤੈਮੂਰ ਨੇ ਇਸ ਸਿਰਲੇਖ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖੁਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਸਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਦਰਬਾਰੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੇ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਸਿਰਲੇਖ ਉਸ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ।
ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ[ਸੋਧੋ]
ਸ਼ਾਹੀ ਸਿਰਲੇਖ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ (شاهنشاه) ਇੱਕ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਬਾਦਸ਼ਾਹ" ਜਾਂ "ਰਾਜਿਆਂ ਦਾ ਰਾਜਾ"।
ਅਲ-ਮੁਕਰਰਮ[ਸੋਧੋ]
ਅਲ-ਮੁਕਰਰਮ (ٱلْمُكَرَّمُ) ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਪਰਸੋ-ਅਰਬੀ ਸਿਰਲੇਖ: "ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਜਾਂ ਉਦਾਰ"। ਮੁਕਰਰਮ (مُکَرَّم) ਦਾ ਅਰਥ ਅਰਬੀ ਤੋਂ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ 'ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਜਾਂ ਉਦਾਰ ਦਾ ਮਾਲਕ' ਜਾਂ 'ਸਨਮਾਨਯੋਗ ਜਾਂ ਉਦਾਰ' ਹੈ। ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਪੂਰੇ ਸ਼ਾਹੀ ਸਿਰਲੇਖ 'ਤੇ ਅਲ-ਮੁਕਰਰਮ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਸੀ।[1] ਕਈ ਵਾਰ, ਅਲ-ਖ਼ਾਕਾਨ ਸ਼ਬਦ ਅਲ-ਖ਼ਾਕਾਨ ਅਲ-ਮੁਕਰਰਮ/ਅਲ-ਖ਼ਾਕਾਨ ਅਲ-ਮੁਕਰਰਮ ਜਾਂ (ਅਨੁਵਾਦ) ਅਲ-ਖ਼ਾਕਾਨ ਅਲ-ਮੁਕਰਰਮ (أَلْخَاقَانُ ٱلْمُكَرَّمُ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਲ-ਮੁਕਰਰਮ ਲਈ ਇੱਕ ਅਗੇਤਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਕਾਨ ਜਾਂ ਖਗਨ (خَاقَان) "ਖਾਨ (خَان)" ਭਾਵ "ਨੇਤਾ" ਜਾਂ "ਰਾਜਕੁਮਾਰ" ਦੇ ਮੰਗੋਲ ਪੂਰਵਜਾਂ ਤੋਂ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ - "ਉਤਰਿਆ" ਇੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਸੋ-ਤੁਰਕੀ ਮੰਗੋਲ ਸਿਰਲੇਖ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੰਸ਼ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਖਾਨਾਂ।
ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ-ਏ-ਸੁਲਤਾਨਤ ਅਲ-ਹਿੰਦੀਯਾਹ ਵਾ ਅਲ-ਮੁਗਲੀਆਹ[ਸੋਧੋ]
ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ-ਏ-ਸੁਲਤਾਨਤ ਅਲ-ਹਿੰਦੀਯਾਹ ਵਾ ਅਲ-ਮੁਗਲੀਆਹ ਜਾਂ (ਲਿਖਤ।) ਸ਼ਾਹੇਨਸ਼ਾਹੇ-ਸੁਲਤਾਨਾਤੂ 'ਲ-ਹਿੰਦੀਆਹ ਵਾ-'ਲ-ਮੁਗਲੀਆਹ (شَاهَنْشَاهِ سُلْطَنَاتُ ٱلْيَلِهِن) ized ਅਰਬੀ ਸ਼ਾਹੀ ਸਿਰਲੇਖ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ: "ਦੀ ਸਲਤਨਤ ਦਾ ਸਮਰਾਟ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਮੁਗਲ
ਫਿਰਦੌਸ ਆਸ਼ਿਆਨੀ[ਸੋਧੋ]
ਫਿਰਦੌਸ ਆਸ਼ਿਆਨੀ / ਫਿਰਦੌਸ ਆਸ਼ਿਆਨੇਹ ਜਾਂ ਫਿਰਦੌਸ ਆਸ਼ਿਆਨੇ (فِرْدَوس آشِيَانَه) ਇੱਕ ਫ਼ਾਰਸੀਆਈਜ਼ਡ ਅਰਬੀ ਸ਼ਾਹੀ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ: "ਸਵਰਗ ਦਾ ਡੋਮੇਨ"। ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ "ਸਵਰਗ" ਲਈ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ਬਦ ਲਈ "ਫਿਰਦੌਸ - فِرْدَوس", ਜਿੱਥੇ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਰੂਪ "ਪੈਰਾਡਾਈਜ਼" ਹੈ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ "ਆਸ਼ੀਆਨੇਹ - آشِيَانَه" ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਆਲ੍ਹਣਾ" ਜਾਂ "ਡੋਮੇਨ"। ਇਹ ਮਰੇ ਹੋਏ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 "Tomb of Aurangzeb" (PDF). ASI Aurangabad. Archived from the original (PDF) on 23 September 2015. Retrieved 21 March 2015.