ਮੰਗੋਲ ਲਿੱਪੀ
ਮੰਗੋਲ ਲਿੱਪੀ (ਮੰਗੋਲ: ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠪᠢᠴᠢᠭ᠌, ਸਿਰਿਲਿਕ ਲਿਪੀ: Монгол бичиг, ਮੋਂਗਯੋਲ ਬਿਚਿਗ), ਜਿਸਨੂੰ ਉਈਗੁਰਜਿਨ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਮੰਗੋਲ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਲਿੱਪੀ ਅਤੇ ਵਰਨਮਾਲਾ ਸੀ। ਇਹ ਉਈਗੁਰ ਭਾਸ਼ਾ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਲਿੱਪੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਅਰਸੇ ਤੱਕ ਮੰਗੋਲ ਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਲਿੱਪੀ ਦਾ ਦਰਜਾ ਰੱਖਦੀ ਸੀ।[1] 1646 ਵਿੱਚ ਰੂਸੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਮੰਗੋਲ ਲਿਖਣ ਲਈ ਸਿਰਿਲਿਕ ਲਿਪੀ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹੌਲੀ - ਹੌਲੀ ਮੰਗੋਲ ਲਿੱਪੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦਾ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਮੂਲ ਤੌਰ ਤੇ ਮੰਗੋਲ ਲਿੱਪੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਉੱਤੇ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਲੇਕਿਨ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਇਸਨ੍ਹੂੰ ਅਕਸਰ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ - ਤੋਂ - ਸੱਜੇ ਲਿਖਿਆ ਜਾਣ ਲਗਾ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੇ ਵੀ ਮੰਗੋਲ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਪੀਆਂ ਨੂੰ ਆਧਾਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਮਿਸਾਲ ਮਾਂਛੂ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਮਾਂਛੂ ਲਿੱਪੀ ਇਸ ਮੰਗੋਲ ਲਿਪੀ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਸ਼ਿਬੇ (ਜੋ ਚੀਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਦੂਰ - ਪੱਛਮ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ), ਓਇਰਤ ਅਤੇ ਏਵੇਂਕੀ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਲਿਪੀਆਂ ਮੰਗੋਲ ਲਿੱਪੀ ਤੋਂ ਬਣਾਈਆਂ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ The history and the life of Chinggis Khan: the secret history of the Mongols, Urgunge Onon, Brill Archive, 1990, ISBN 978-90-04-09236-5, ... The History was written in the Uighuro-Mongol (Uighurjin Mongol) script by Mongol scholars. Long before 1206 when the Mongol State adopted the Uighur script, a tribe called Naiman was already using the Uighur script for its alphabet ...
 | ਇਹ ਲੇਖ ਅਧਾਰ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਵਧਾਕੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। |