ਮੰਦਾਰਿਨ ਭਾਸ਼ਾ
| ਮੰਦਾਰਿਨ | |
|---|---|
| ਸਰਲ ਚੀਨੀ: 官话; ਰਿਵਾਇਤੀ ਚੀਨੀ: 官話; ਪਿਨਯਿਨ: Guānhuà | |
 Guānhuà (ਮੰਦਾਰਿਨ) ਚੀਨੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ (ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਸਧਾਰਨ ਚੀਨੀ, ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਰਵਾਇਤੀ ਚੀਨੀ) | |
| ਇਲਾਕਾ | ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਚੀਨ (see also ਸਟੈਂਡਰਡ ਚੀਨੀ) |
ਮੂਲ ਬੁਲਾਰੇ | 960 ਮਿਲਿਅਨ |
| ਭਾਸ਼ਾਈ ਪਰਿਵਾਰ | ਸਿਨੋ- ਤਿੱਬਤੀਅਨ
|
| ਮੁੱਢਲੇ ਰੂਪ: | |
| ਮਿਆਰੀ ਰੂਪ | ਆਮ ਚੀਨੀ
(Putonghua, Guoyu) |
| ਉੱਪ-ਬੋਲੀਆਂ | ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ
ਬੀਜਿੰਗ
ਜੀ-ਲੂ
ਜਿਯਾਓ-ਲਿਆਓ
ਲੋਅਰ ਯਾਂਗਤਜ਼ੀ
ਕੇਂਦਰੀ ਮੈਦਾਨ
ਲਾਨ-ਯਿਨ
ਦੱਖਣ ਪੱਛਮੀ
ਜਿਨ (ਕਈ ਵਾਰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਸਮੂਹ)
ਹੁਈਜ਼ਹੂ (ਵਿਵਾਦਿਤ)
|
| ਬੋਲੀ ਦਾ ਕੋਡ | |
| ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-3 | cmn |
| ਭਾਸ਼ਾਈਗੋਲਾ | 79-AAA-b |
 Mandarin area in China and Taiwan, with Jin (sometimes treated as a separate group) in light green | |
| ਮੰਦਾਰਿਨ ਚੀਨੀ | |||||||||
| ਰਵਾਇਤੀ ਚੀਨੀ | 官話 | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ਸਧਾਰਨ ਚੀਨੀ | 官话 | ||||||||
| Literal meaning | officials' speech | ||||||||
| |||||||||
| ਉੱਤਰੀ ਚੀਨੀ | |||||||||
| ਚੀਨੀ | 北方話 | ||||||||
| Literal meaning | Northern speech | ||||||||
| |||||||||
ਮੰਦਾਰਿਨ ਭਾਸ਼ਾ (ਸਧਾਰਣ ਚੀਨੀ: 官 官; ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਚੀਨੀ: 官 話; ਪਿਨਯਿਨ: ਗੁਆਂਹਆ: ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ: "ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਬੋਲੀ") ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਬੀਜਿੰਗ ਦੀ ਬੋਲੀ, ਸਟੈਂਡਰਡ ਮੰਦਾਰਿਨ ਜਾਂ ਸਟੈਂਡਰਡ ਚਾਈਨੀਜ਼ ਦਾ ਆਧਾਰ ਸ੍ਰੋਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੰਦਾਰਿਨ ਬੋਲੀ ਉੱਤਰ ਵਿਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਉੱਤਰੀ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ (北方 话; běifānghuà) ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤੀਆਂ ਸਥਾਨਕ ਮੰਦਾਰਿਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਆਪਸ ਵਿਚ ਇਕਸਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ, ਮੰਦਾਰਿਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ (ਲਗਪਗ ਇੱਕ ਅਰਬ) ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਹੈ।
ਮੰਦਾਰਿਨ ਸੱਤ ਜਾਂ ਦਸ ਚੀਨੀ ਬੋਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਭਾਸ਼ਾ ਸਮੂਹ ਹੈ, ਜੋ ਵੱਡੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਚੀਨੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ 70 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਮੰਦਾਰਿਨ ਹੈ। ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਯੂਨਾਨ ਤੋਂ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਜ਼ੀਨਜਿੰਗ ਤੱਕ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਹੇਲੋਂਗਜੀਆਗ ਤਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੰਦਾਰਿਨ ਭਾਸ਼ਾ ਸਮੂਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਤਰੀ ਚੀਨ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਸਾਨੀ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੰਦਾਰਿਨ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਟੋਨ ਹਨ। ਮੱਧ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਡੱਕਵੇਂ ਵਿਅੰਜਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਪਰ ਕੁਝ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਾਈਨਲ ਗਲੋਟਲ ਸਟਾਪ ਵਜੋਂ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਬੀਜਿੰਗ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਮੇਤ ਕਈ ਮੰਦਾਰਿਨ ਕਿਸਮਾਂ, ਰੈਟ੍ਰੋਫੈਕਸ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਵਿਅੰਜਨ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਬੋਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿਚ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।[1]
ਨਾਂਮ[ਸੋਧੋ]
ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦ "ਮੈਂਡਰਿਨ" (ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਮੰਤਰ ਤੋਂ, ਮੱਲੀ ਮਰੇਰਟੀ ਤੋਂ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਮੰਤਰ ਤੋਂ, ਭਾਵ "ਮੰਤਰੀ ਜਾਂ ਸਲਾਹਕਾਰ") ਦਾ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿੰਗ ਅਤੇ ਕਿੰਗ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸੀ।[2][3] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਢਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਅਕਸਰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਇਹਨਾਂ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਨੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਉੱਤਰੀ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਕੋਇਨੇ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਜੈਸੂਇਟ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਮਿਆਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਿੱਖੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਦਾ ਚੀਨੀ ਨਾਮ ਗੁਆਨਹੂਆ (官 话 / 官 話), ਜਾਂ "ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ" ਤੋਂ "ਮੈਂਡਰਿਨ" ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ।
ਧੁਨੀ ਵਿਉਂਤ[ਸੋਧੋ]
ਉਚਾਰ ਖੰਡ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾਤਰ ਇੱਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਵਿਅੰਜਨ, ਇੱਕ ਗਲਾਈਡ, ਇੱਕ ਸ੍ਵਰ, ਇੱਕ ਫਾਈਨਲ ਅਤੇ ਟੋਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਿਯਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਰ ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪ ਮੰਦਾਰਿਨ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਨਿਯਮ ਕੁਝ ਧੁਨਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਸੌ ਵੱਖਰੇ ਸਿਲੇਬਲ ਹੀ ਹਨ।
ਆਰੰਭਿਕ[ਸੋਧੋ]
ਇੱਕ ਮੰਦਾਰਿਨ ਬੋਲੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਕੇਤ ਇਹ ਹਨ:
| ਲੇਬੀਅਲ | ਐਪੀਕਲ | ਰੈਟਰੋਫਲੈਕਸ | ਪਲਾਟਲ | ਵੇਲਰ | |
|---|---|---|---|---|---|
| ਡੱਕਵੇਂ | /p/ ⟨b⟩ | /t/ ⟨d⟩ | /k/ ⟨g⟩ | ||
| /pʰ/ ⟨p⟩ | /tʰ/ ⟨t⟩ | /kʰ/ ⟨k⟩ | |||
| ਨਾਸਕੀ | /m/ ⟨m⟩ | /n/ ⟨n⟩ | /ŋ/ | ||
| ਐਫਰੀਕੇਟ | /t͡s/ ⟨z⟩ | /ʈ͡ʂ/ ⟨zh⟩ | /t͡ɕ/ ⟨j⟩ | ||
| /t͡sʰ/ ⟨c⟩ | /ʈ͡ʂʰ/ ⟨ch⟩ | /t͡ɕʰ/ ⟨q⟩ | |||
| ਠੋਸ | /f/ ⟨f⟩ | /s/ ⟨s⟩ | /ʂ/ ⟨sh⟩ | /ɕ/ ⟨x⟩ | /x/ ⟨h⟩ |
| ਸੋਨੋਰੈਂਟ | /w/ | /l/ ⟨l⟩ | /ɻ ~ ʐ/ ⟨r⟩ | /j/ |
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Law of the People's Republic of China on the Standard Spoken and Written Chinese Language (Order of the President No.37)". Chinese Government. 31 October 2000. Retrieved 28 March 2017.
For purposes of this Law, the standard spoken and written Chinese language means Putonghua (a common speech with pronunciation based on the Beijing dialect) and the standardized Chinese characters.
- ↑ China in the Sixteenth Century: The Journals of Mathew Ricci.
- ↑ "mandarin", Shorter Oxford English Dictionary. 1 (6th ed.). Oxford University Press. 2007. ISBN 978-0-19-920687-2.
