ਰਮੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਸ਼ਾਹ
ਰਮੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਸ਼ਾਹ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 1937 |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਕਵੀ, ਨਾਵਲਕਾਰ, ਆਲੋਚਕ |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਜਿਓਤਸਨਾ ਮਿਲਨ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕੈਡਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ |
ਰਮੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਸ਼ਾਹ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ, ਨਾਵਲਕਾਰ, ਆਲੋਚਕ ਹੈ।[1][2] ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਅਕੈਡਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਨਾਵਲ, ਵਿਨਾਇਕ ਦਾ ਲੇਖਕ ਹੈ।[3][4][5][6] ਉਸ ਨੂੰ 2004 'ਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਚੌਥੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।[7]ਨਿਰਮਲ ਵਰਮਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਰਮੇਸ਼ਚੰਦਰ ਸ਼ਾਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਹਿੰਦੀ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ‘ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਤਜਰਬੇ’ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਣਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵੇਖਣ ਪਰਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਤਜਰਬਾ ਖ਼ੁਦ ਬਹੁਤ ਗੁੰਝਲਦਾਰ, ਪਰਭਾਵੀ ਅਤੇ ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਾਹ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਲਈ ਹਰ ਵਿਧਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ- ਇਕ ਅਸਧਾਰਨ ਜਗਿਆਸਾ ਅਤੇ ਬੇਚੈਨੀ ਦੇ ਨਾਲ।[8]
ਜੀਵਨੀ
[ਸੋਧੋ]ਰਮੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਜਨਮ 1937 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਉਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਪਿੰਡ ਅਲਮੋੜਾ ਦੇ [1][4][9]ਦਰਮਿਆਨੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਧਨਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਪਿਛੋਕੜ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[4]ਉਸਨੇ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1960 ਵਿਚ ਉਸੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਮਾਸਟਰ (ਐਮ.ਏ.) ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।[2] ਉਸਨੇ 'ਯੇਟਸ ਅਤੇ ਇਲੀਅਟ: ਭਾਰਤ ਬਾਰੇ ਪਰਿਪੇਖ ਥੀਸਿਸ 'ਤੇ ਆਗਰਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡਾਕਟਰੇਲ ਡਿਗਰੀ (ਪੀਐਚਡੀ) ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। [2]ਉਸਨੇ ਬਰੇਛੀਨਾ (ਉੱਤਰਾਂਚਲ) ਵਿਖੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਭੋਪਾਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਛੋਟੇ ਕਸਬਿਆਂ ਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਪਨਾ ਦੇ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਉਹ 1997 ਵਿੱਚ ਹਮੀਦੀਆ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਐਚਓਡੀ ਇੰਗਲਿਸ਼ ਸਾਹਿਤ ਵਜੋਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।[1][6][6]ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਭਵਨ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਇਕ ਸਾਹਿਤਕ ਕੁਰਸੀ ਨਿਰਾਲਾ ਸਿਰਜਨਪੀਠ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕੀਤੀ।[10] till 2000.[1]
ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਸਫਰਨਾਮਿਆਂ, ਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਨਾਵਲਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[11][12][13] ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ, ਗੋਬਰ ਗਣੇਸ਼,[14]ਅਲਮੋੜਾ ਵਿੱਚ ਮੱਧਵਰਗੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 2004 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।[6] ਵਿਨਾਇਕ , 2011 ਦੀ ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਰਚਨਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਨਾਵਲ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ 2014 ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। [5][9] ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।[7]
ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਪਤਨੀ ਜੋਤਸਨਾ ਮਿਲਾਨ ਮੁੰਬਈ ਦੀ ਜੰਮਪਲ ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ 2014 ਵਿੱਚ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। [15] [16] who died in 2014.[4] ਸ਼ਾਹ ਹੁਣ ਭੋਪਾਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। [6][16]
ਰਚਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਿਹ
[ਸੋਧੋ]- ਕਛੁਏ ਕੀ ਪੀਠ ਪਰ
- ਹਰੀਸ਼ਚੰਦਰ ਆਓ
- ਨਦੀ ਭਾਗੀ ਆਈ
ਨਾਵਲ
[ਸੋਧੋ]- ਗੋਬਰ ਗਣੇਸ਼
- ਕਿੱਸਾ-ਏ-ਗੁਲਾਮ[17]
- ਆਖਿਰੀ ਦਿਨ
- ਪੁਨਰਵਾਸ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Pratilipi (2009). "Ramesh Chandra Shah". Pratilipi (13). Archived from the original on 2021-09-16. Retrieved 2015-03-14.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Mohan Lal (1992). Encyclopaedia of Indian Literature: Sasay to Zorgot (Volume 5). Sahitya Academy. p. 818. ISBN 9788126012213.
- ↑ Ramesh Chandra Shah (2011). Vinayak. Rajkamal Prakashan. ISBN 978-8126719921.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Abhinay Shukla (5 January 2015). "Hindustan Times Interview". Hindustan Times. Archived from the original on 25 ਅਗਸਤ 2015. Retrieved February 15, 2015.
{{cite web}}: More than one of|archivedate=and|archive-date=specified (help); More than one of|archiveurl=and|archive-url=specified (help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ 5.0 5.1 "Amarujala". Amarujala. 20 December 2014. Retrieved February 15, 2015.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 "Times of India". Times of India. 21 December 2014. Retrieved February 15, 2015.
- ↑ 7.0 7.1 "Padma Awards" (PDF). Padma Awards. 2015. Archived from the original (PDF) on ਨਵੰਬਰ 15, 2014. Retrieved February 6, 2015.
{{cite web}}: More than one of|archivedate=and|archive-date=specified (help); More than one of|archiveurl=and|archive-url=specified (help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ https://www.prabhatbooks.com/rameshchandra-shah-ki-lokpriya-kahaniyan.htm
- ↑ 9.0 9.1 "Vinayak Excerpts". Aaj Tak. 2015. Retrieved 15 February 2015.
- ↑ "Nirala Srijnanpith". Bharat Bhavan. 2015. Retrieved 16 February 2015.
- ↑ "Amazon profile". Amazon. 2015. Retrieved 15 February 2015.
- ↑ Interview with Sameena (YouTube video). Sameena Ali Siddiqui. 14 December 2010.
- ↑ "Author Profile". Hindi Book Centre. 2015. Retrieved 15 February 2015.
- ↑ Ramesh Chandra Shah (2004). Gobar Ganesh. Rajkamal Prakashan. p. 331. ISBN 9788126708161.
- ↑ "Jyotsna Milan". Muse India. 2015. Archived from the original on 16 ਫ਼ਰਵਰੀ 2015. Retrieved 15 February 2015.
{{cite web}}: More than one of|archivedate=and|archive-date=specified (help); More than one of|archiveurl=and|archive-url=specified (help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ 16.0 16.1 Rakesh Sharma (2015). "Web Dunia". Web Dunia. Retrieved 15 February 2015.
- ↑ Ramesh Chandra Shah (1990). Kissa Gulam. Rajkamal Prakashana. p. 304. ISBN 978-8171780747.