ਰਾਜੀ-ਰੌਟੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
ਰਾਜੀ-ਰੌਟੇ ਚੀਨ-ਤਿੱਬਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਇਕ ਸ਼ਾਖਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਬੰਧਿਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਅਰਥਾਤ ਰਾਜੀ, ਰੌਟੇ ਅਤੇ ਰਾਵਤ । ਇਹ ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਤਰਾਈ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਉੱਤਰਾਖੰਡ, ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਛੋਟੇ ਸ਼ਿਕਾਰੀ-ਸਮੂਹ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕੁਝ ਹੋਰ ਤਿੱਬਤੀ-ਬਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਾਂਗ, ਰਾਜੀ-ਰੌਟੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਵਾਜ਼ ਰਹਿਤ ਸੋਨੋਰੈਂਟ ਹਨ। [1]
ਵਰਗੀਕਰਨ[ਸੋਧੋ]
ਰੌਟੇ ਅਤੇ ਰਾਵਤ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ।ਇਸ ਨਾਲ ਰਾਜੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਨੇੜਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। [1] ਫੋਰਟੀਅਰ ਰਾਜੀ-ਰੌਟੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। [1] ਨੋਟ ਕਰੋ ਕਿ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਜੋ ਰਾਵਤ ਉਪ-ਸਮੂਹ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ; ਡਡੇਲਧੂਰਾ/ਦਾਰਚੁਲਾ ਦਾ ਰਾਉਤ ਵਰਗੀਕਰਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇੱਕ ਰਾਵਤ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੌਟੇ ਦੀ ਉਲਝਣ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਰਾਜੀ-ਰੌਟੇ
- ਰਾਉਤੇ—ਰਾਵਤ
- ਰਾਉਤੇ (ਖਾਨਾਬਦਲੀ ਸਮੂਹ)
- ਰਾਵਤ
- ਰਜਵਾਰ (ਖਿਰਦਵਾੜੀ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ)
- ਰਾਵਤ
- ਰਾਵਤ ( ਬਾਨ ਰਾਜੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)
- ਡਡੇਲਧੂਰਾ/ਦਾਰਚੂਲਾ ਦਾ ਰਾਉਤ
- ਰਾਜੀ
- ਨੌਕੁਲੇ
- ਬੰਡਾਲੇ, ਪੁਰਬੀਆ
ਸਕੋਰਰ (2016)[ਸੋਧੋ]
ਸਕੋਰਰ (2016:293) [2] ਰਾਜੀ-ਰੌਟੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਗ੍ਰੇਟਰ ਮੈਗਰਿਕ ਸਮੂਹ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਗ੍ਰੇਟਰ ਮੈਗਰਿਕ
- ਦੂਰਾ
- ਦੂਰਾ
- ਟੈਂਡਰੇਂਜ
- ਮਗਾਰਿਕ : ਖਾਮ, ਮਗਰ
- ਚੇਪੰਗਿਕ-ਰਾਜੀ
- ਚੇਪਾਂਗਿਕ : ਚੇਪਾਂਗ, ਭੁਜੇਲ
- ਰਜਿ—ਰੌਤੇ
ਵੰਡ[ਸੋਧੋ]
ਰਾਜੀ-ਰੌਟੇ ਕਿਸਮਾਂ ਨੇਪਾਲ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। [1]
- ਡਡੇਲਧੁਰਾ/ਦਾਰਚੁਲਾ ਰਾਉਤੇ : ਦਾਰਚੁਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਡਡੇਲਧੁਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਨੇਪਾਲ
- ਬੈਨ ਰਾਜੀ/ ਰਾਵਤ : ਪਿਥੌਰਾਗੜ੍ਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਉੱਤਰਾਖੰਡ, ਭਾਰਤ
- ਖਿਦਵਾੜੀ ਰਾਜਵਾਰ: ਚੰਪਾਵਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਉੱਤਰਾਖੰਡ, ਭਾਰਤ
- ਰਾਉਤੇ : ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼, ਪੱਛਮੀ ਨੇਪਾਲ ਦੇ 10 ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ
- ਬੰਡਾਲੇ ਰਾਜੀ : ਸੁਰਖੇਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਕੈਲਾਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਨੇਪਾਲ
- ਨੌਕੁਲੇ ਰਾਜੀ : ਕੈਲਾਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਨੇਪਾਲ
- ਪੂਰਬੀਆ ਰਾਜੀ : ਬਰਦੀਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਨੇਪਾਲ
ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ[ਸੋਧੋ]
ਹੇਠਾਂ ਰਾਜੀ ਅਤੇ ਰਾਉਤੇ ਦੀ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਸੂਚੀ ਰਸਤੋਗੀ ਅਤੇ ਫੋਰਟੀਅਰ (2005) ਤੋਂ ਹੈ। ਰਸਤੋਗੀ ਅਤੇ ਫੋਰਟੀਅਰ (2005) ਪੂਰਬੀਆ ਰਾਜੀ ਅਤੇ ਜੰਗਾਲੀ ਰਾਉਤੇ ਫਾਰਮ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਫੁਟਨੋਟ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ਜਾਰਜ ਵੈਨ ਡਰੀਮ (2001) ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ: ਗ੍ਰੇਟਰ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਖੇਤਰ ਦੀ ਇੱਕ ਨਸਲੀ ਭਾਸ਼ਾਈ ਹੈਂਡਬੁੱਕ। ਬ੍ਰਿਲ.
- ਫੋਰਟੀਅਰ, ਜਾਨਾ (2012) "ਰਾਉਤੇ ਅਤੇ ਰਾਵਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਐਨੋਟੇਟਿਡ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ" [1][permanent dead link]
- ਰਸਤੋਗੀ, ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਜਾਨ ਫੋਰਟੀਅਰ। 2005 ਦਾ, ਨੀ, ਜੋੜ/ਖੁੰਗ: ਪੱਛਮੀ-ਕੇਂਦਰੀ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਰਾਵਤੀ (ਰਾਜੀ) ਅਤੇ ਖਮਚੀ (ਰੌਤੇ)। ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ 66. 105-115.
ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਨਾ[ਸੋਧੋ]
- ਫੋਰਟੀਅਰ, ਜਨ. 2019 ਰਾਉਤੇ ਅਤੇ ਰਾਵਤ ਦੀ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਕੋਸ਼: ਕੇਂਦਰੀ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ ਤਿੱਬਤੀ-ਬਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ । ਹਾਰਵਰਡ ਓਰੀਐਂਟਲ ਸੀਰੀਜ਼ 88. ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ, ਐਮਏ: ਹਾਰਵਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਸ।ISBN 9780674984349
- ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਸ਼੍ਰੀ. 2003. ਦਰਮਾ, ਚੌਦੰਗਸੀ ਅਤੇ ਰਾਜੀ । ਵਿੱਚ: ਰੈਂਡੀ ਜੇ. ਲਾਪੋਲਾ (ਐਡੀ. ), ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਤਿੱਬਤੀ-ਬਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਪੰਨਾ 139-272।