ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ

ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ (ਐਨ ਐਚ ਐਮ)

ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ, ਭੋਪਾਲ, ਭਾਰਤ
ਦੇਸ਼	ਭਾਰਤ
ਮੰਤਰਾਲਾ	ਸਿਹਤ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਵਿਭਾਗ, ਭਾਰਤ
ਮੁੱਖ ਲੋਕ	ਸਿਹਤ ਮੰਤਰੀ ਵੱਲੋਂ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ : ਅੰਬੂ ਮਨੀ
ਸ਼ੁਰੂਆਤ	ਅਪ੍ਰੈਲ 2005
ਹਾਲਤ	ਚਲਦਾ
ਵੈਬਸਾਇਟ	nhm.gov.in

ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ (ਐੱਨਐੱਚਐੱਮ) ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 2005 ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮਾਰਚ 2018 ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਮਾਰਚ 2020 ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ। ਇਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਮਿਸ਼ਨ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਨਿਗਰਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੇਂਡੂ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ (ਐਨਆਰਐਚਐਮ) ਅਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ (ਐਨਯੂਐਚਐਮ)। ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ (RMNCH+A) - ਪ੍ਰਜਣਨ-ਜਣੇਪਾ, ਨਵਜਾਤ-ਬੱਚਾ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰੀ ਅਤੇ ਗੈਰ ਸੰਚਾਰੀ ਰੋਗ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਐੱਨਐੱਚਐੱਮ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ, ਜ਼ਰੂਰੀ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੱਕ ਸਰਬਵਿਆਪੀ ਪਹੁੰਚ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹਨ।

ਇਤਿਹਾਸ

ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ (ਐੱਨਆਰਐੱਚਐੱਮ), ਜੋ ਕਿ ਹੁਣ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ ਅਧੀਨ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਘੱਟ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਹਤ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਪਹਿਲ ਕਦਮੀ ਹੈ। 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 2005 ਨੂੰ ਤਤਕਾਲੀਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਐਨਆਰਐਚਐਮ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ 18 ਰਾਜਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਹਤ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਮਜ਼ੋਰ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਸੂਚਕਾਂ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਨੇ 1 ਮਈ, 2013 ਦੇ ਆਪਣੇ ਫੈਸਲੇ ਰਾਹੀਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ (ਐੱਨਯੂਐੱਚਐੱਮ) ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ (ਐੱਨਐੱਚਐੱਮ) ਦੇ ਉਪ-ਮਿਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ (ਐੱਨਆਰਐੱਚਐੱਮ) ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਦੂਜਾ ਉਪ-ਮਿਸ਼ਨ ਹੈ।

ਪਹਿਲ

ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ (ਐੱਨਐੱਚਐੱਮ) ਅਧੀਨ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਹਿਲਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:

ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਮਾਜਕ ਸਿਹਤ ਕਾਰਕੁੰਨ

ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਹੈਲਥ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਮਾਜਿਕ ਸਿਹਤ ਕਾਰਕੁੰਨ (ਆਸ਼ਾ) (Accredited Social Health Activist) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਲਿੰਕ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਸ਼ਾ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਵਾਂਝੇ ਵਰਗਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਦੀਆਂ ਸਿਹਤ ਸਬੰਧੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੰਗਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੌੜੀ ਹੈ। ਆਸ਼ਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਸਾਰੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਬਾਹਰੀ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਨਿਦਾਨਕ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ, ਸੰਸਥਾਗਤ ਜਣੇਪੇ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ੧੦੦੦ ਆਬਾਦੀ ਲਈ ਇੱਕ ਆਸ਼ਾ ਹੈ।

ਜਨਨੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਯੋਜਨਾ

All values in ₹ (INR)

Category	Rural		Urban
	Mother's Package	ASHA's Package	Mother's Package	ASHA's Package
LPS	1400	600	1000	400
HPS	700	600	600	400