ਰੁਕਮਣੀ
| ਰੁਕਮਣੀ | |
|---|---|
 | |
| ਦੇਵਨਾਗਰੀ | रूक्मिणी |
| ਨਿਵਾਸ | ਦਵਾਰਕਾ ਵੈਕੁੰਠ |
| ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ | |
| ਭੈਣ-ਭਰਾ | ਰੁਕਮੀ |
| Consort | ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ |
| ਬੱਚੇ | ਪ੍ਰਦੁਮਣ ਚਰੁਦੇਸ਼ਨਾ ਸੁਦੇਸਨਾ ਚਰੁਦੇਹਾ ਸੁਚਾਰੂ ਚਾਰੂਗੁਪਤਾ ਭਦਰਚਾਰੂ ਚਾਰੂਚੰਦਰ ਵਿਚਾਰੂ ਚਾਰੂ |
ਰੁਕਮਿਣੀ (ਜਾਂ ਰੁਕਮਣੀ ) ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਦੁਆਰਕਾ ਦਾ ਰਾਜਾ, ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਪਤਨੀ ਸੀ।[1] ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਬੇਨਤੀ 'ਤੇ ਅਣਚਾਹੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਰੁਕਮਣੀ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਭੱਜ ਗਿਆ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਟ ਸ਼ਿਸ਼ੂਪਲਾ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਕਰ ਭਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਜਨਮ
[ਸੋਧੋ]ਰਵਾਇਤੀ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਰੁਕਮਣੀ ਦਾ ਜਨਮ ਵੈਸਾਖਾ 11 (ਵੈਸ਼ਾਖ ਅਕਾਦਸ਼ੀ) ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਧਰਤੀ ਦੇ ਰਾਜੇ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ, ਪਰ ਪੁਰਾਣੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ਵਜੋਂ ਵਰਣਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਵਿਆਹ
[ਸੋਧੋ]
ਰੁਕਮਣੀ ਵਿਦਰਭ ਦੇ ਰਾਜੇ ਭਿਸ਼ਮਕਾ ਦੀ ਧੀ ਸੀ। ਭੀਸਮਕਾ ਮਗਧ ਦੇ ਰਾਜਾ ਜਰਾਸੰਧਾ ਦਾ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਸੀ। ਉਹ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਲਈ ਤਰਸਦੀ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਗੁਣ, ਚਰਿੱਤਰ, ਸੁਹਜ ਅਤੇ ਮਹਾਨਤਾ ਬਾਰੇ ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸੁਣਿਆ ਸੀ। ਰੁਕਮਣੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਰੁਕਮੀ ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੁਸ਼ਟ ਰਾਜਾ ਕਾਂਸਾ ਦਾ ਦੋਸਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਮਾਰਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੀ।
ਰੁਕਮਣੀ ਦੇ ਮਾਪੇ ਰੁਕਮਣੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਰੁਕਮੀ, ਉਸਦਾ ਭਰਾ ਇਸ ਦੇ ਸਖਤ ਖਿਲਾਫ ਸੀ। ਰੁਕਮੀ ਇੱਕ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਰਾਸੰਧਾ ਦਾ ਕ੍ਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕਮਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਬਹੁਤ ਬੇਰਹਿਮ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਉਸਦੇ ਦੋਸਤ ਸ਼ਿਸ਼ੂਪਲਾ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਸ਼ਿਸ਼ੂਪਲਾ, ਜੋ ਚੈਦੀ ਦਾ ਤਾਜ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਇੱਕ ਚਚੇਰਾ ਭਰਾ ਸੀ। ਸ਼ਿਸ਼ੂਪਾਲਾ ਜਰਾਸੰਧਾ ਦਾ ਇਕ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਅਤੇ ਨੇੜਲਾ ਸਾਥੀ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਰੁਕਮੀ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸੀ।
ਹੋਰ ਨਾਮ
[ਸੋਧੋ]- ਰੁਕੀਰਾਨਾਨਾ - ਉਹ ਸੁੰਦਰ ਚਿਹਰਾ ਹੈ, ਕਮਲ ਦੇ ਫੁੱਲ ਵਾਂਗ ਫੈਲਦਾ ਹੈ।
- ਵੈਦਰਭੀ - ਵਿਦਰਭ ਦੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ
ਉਸਤਤੀ
[ਸੋਧੋ]
ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਪੰਧੇਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਰੁਕਮਣੀ ਜਾਂ ਰਖੁਮਾਈ ਨੂੰ ਵਿਥੋਬਾ ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਾ ਦਾ ਅਵਤਾਰ) ਦੀ ਪਤਨੀ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
1480 ਵਿੱਚ, ਰੁਕਮਣੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਨੌਕਰ ਦੂਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਦੀਰਜਾਤਿਰਥਾ (1480-1600) ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ, ਉਹ ਮਧਵਾਚਾਰਿਆ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸੰਤ ਸੀ। ਉਸਨੇ 19 ਅਧਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਫੈਲੀਆਂ 1240 ਤੁਕਾਂ ਵਿਚ ਰੁਕਮਣੀ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਦੇ ਗੁਣਗਾਣ ਕਰਦਿਆਂ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾ ਰੁਕਮਣੀਸ਼ਾਵੀਜਾਇਆ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ।
ਬੱਚੇ
[ਸੋਧੋ]ਰਾਣੀ ਰੁਕਮਣੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਦੁਮਣ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਹੋਰ ਵੀ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਚਾਰੂਦੇਸ਼ਨਾ, ਸੁਦੇਸਨਾ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਚਾਰੂਦੇਹਾ, ਨਾਲ ਨਾਲ ਸੁਚਾਰੂ, ਚਾਰੂਗੁਪਤਾ, ਭਦਰਚਾਰੂ, ਚਾਰੂਚੰਦਰ, ਵਿਚਾਰੂ ਅਤੇ ਚਾਰੂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਦੁਮਣ ਦੁਆਰਕਾ ਦਾ ਤਾਜ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਸੀ।
ਮੌਤ
[ਸੋਧੋ]ਯਦੂ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਰੁਕਮਣੀ ਨੇ ਜੰਬਾਵਤੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਚੀਤਾ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਤੀ ਕਰ ਲਿਆ।[2]
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]- ਨੀਲਾ ਦੇਵੀ (ਨਪਿੰਨਾਈ)
- ਵੈਸ਼ਣਵ
- ਪੁਰਾਣ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ D Dennis Hudson (2008). The Body of God : An Emperor's Palace for Krishna in Eighth-Century Kanchipuram: An Emperor's Palace for Krishna in Eighth-Century Kanchipuram. Oxford University Press. pp. 263–4. .
- ↑ Dio Mahabharate. „Rukmini, the princess of Gandhara, Saivya, Haimavati, and queen Jamvabati ascended the funeral pyre.”
ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ
[ਸੋਧੋ]- Rajachudamani Dikshita; English introduction, P.P. Subramanya Sastry (1920). Rukmini Kalyanam (Sanskrit). Sri Vani Vilas Press, Srirangam.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]- Srimad-Bhagavatam: Krishna kidnaps Rukmini Archived 2013-01-18 at the Wayback Machine.