ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹਾ
ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹਾ (ਜਾਂ ਲੋਹਾ ਕਿਲ੍ਹਾ) ਰਾਜਸਥਾਨ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜਾਟ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਭਰਤਪੁਰ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।[1] 1805 ਵਿਚ ਭਰਤਪੁਰ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਦੌਰਾਨ ਲਾਰਡ ਲੇਕ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹਾ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਛੇ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਲਈ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਤੂਫ਼ਾਨ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਸੀ।[2]
ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਦੋ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੂੰ ਅਸ਼ਟਧਾਤੂ (ਅੱਠ ਧਾਤੂ ਵਾਲਾ) ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਵਾਲੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਨੂੰ ਚੌਬੁਰਜਾ (ਚਾਰ ਥੰਮ ਵਾਲਾ) ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸਮਾਰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸ਼ੋਰੀ ਮਹਿਲ, ਮਹਿਲ ਖਾਸ ਅਤੇ ਕੋਠੀ ਖਾਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਜਵਾਹਰ ਬੁਰਜ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਜਵਾਹਰ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ 1765 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਲੜਾਈ (1764) ਵਿੱਚ ਮੁਗਲਾਂ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਜਿੱਤ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਵਾਹਰ ਬੁਰਜ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਸਮਾਰੋਹ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਤਿਹ ਬੁਰਜ 1805 ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਭਰਤਪੁਰ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ (1805) ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਜਿੱਤ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਬਣਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।[3]
ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਮਾਰਕਾਂ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ - ਕਮਾਰਾ ਖਾਸ, ਕਿਸ਼ੋਰੀ ਮਹਿਲ, ਹੰਸਰਾਣੀ ਮਹਿਲ, ਕਚਹਾਰੀ ਕਲਾ, ਚਮਨ ਬਗੀਚੀ, ਹਮਾਮ ਅਤੇ ਮਡਵਾਲ ਗੇਟ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਥੁਰਾ ਗੇਟ, ਬਿਨਰਾਇਣ ਗੇਟ, ਅਟਲ ਬੰਦ ਗੇਟ, ਅਨਾਹ ਗੇਟ, ਕੁਮਹੇਰ ਗੇਟ, ਗੋਵਰਧਨ ਗੇਟ, ਨੀਮਦਾ ਗੇਟ, ਚਾਂਦਪੋਲ ਗੇਟ, ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਪੋਲ ਦੇ ਨੇੜੇ ਬੁਰਜ।
ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹੱਤਵ ਦੇ ਸਮਾਰਕਾਂ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹਨ - ਜਵਾਹਰ ਬੁਰਜ, ਅਸ਼ਟਧਾਤੂ ਗੇਟਵੇ, ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਕੰਧ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਖਾਈ, ਚੌਬੁਰਜਾ ਗੇਟ ਸਮੇਤ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਅਤੇ ਚੌਬੁਰਜਾ ਅਤੇ ਅਸ਼ਟਧਾਤੂ ਗੇਟਾਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਵਾਲੇ ਪੁਲ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Staff Reporter (2012-02-11). "Bharatpur's grandeur comes alive". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2018-12-24.
- ↑ Dubey, Dinanath (2014). Bharat Ke Durg. Publications Division, M/O Information & Broadcasting, Govt. of India. ISBN 9788123018928.
- ↑ Manohar, Dr. Raghvendra Singh (2019). Rajasthan ke Pramukh Durg. Rajasthan Hindi Granth Academy. ISBN 9789388776561.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]- www.hindi100.com/lohagarh-fort/ Archived 2023-03-01 at the Wayback Machine.
ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਨਾ
[ਸੋਧੋ]- ਡਾ. ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਚੰਦਾਵਤ: ਮਹਾਰਾਜਾ ਸੂਰਜ ਮਲ ਔਰ ਉਨਕਾ ਯੁਗ, ਜੈਪਾਲ ਏਜੰਸੀ ਆਗਰਾ, 1982
- ਕੁੰਵਰ ਨਟਵਰ ਸਿੰਘ : ਮਹਾਰਾਜਾ ਸੂਰਜ ਮਲ, 1707-1763 - ਹਿਜ਼ ਲਾਈਫ ਐਂਡ ਟਾਈਮਜ਼, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਰੂਪਾ, 2001,ISBN 978-81-7167-510-4
- ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਭਰਤਪੁਰ ਦੀ ਝਲਕ: ਏ ਕਾਂਸਪੈਕਟਸ, 1945